Wetenschappers: alle stroom moet in 2035 CO2-neutraal zijn, stop vermijden lastige keuzes

Lange reeks aanbevelingen

Het expertteam komt met een lange reeks aanbevelingen op het gebied van elektriciteit en waterstof, lokale energiesystemen en nieuwe koolstofketens in de industrie.

Aanbevelingen elektriciteit en waterstof

• Baseer beleid en de uitvoering op een visie over de eindbeelden van de samenhangende onderdelen van het energiesysteem: aandelen van 70 procent directe elektriciteit, minimaal 10 tot 15 procent waterstof en 10 tot 15 procent warmte en biomassa kunnen nu richtinggevend zijn.
• Zie de energie-infrastructuur als een vestigingsplaatsfactor: benader de uitbreiding van elektriciteitsnetten vanuit de gewenste situatie in 2040-2045 met een nul-emissiesysteem. Geef daarbij de ruimte aan netbeheerders om planmatig te werken vanuit de verwachte vraag in de visie.
• Erken de noodzaak van een omslag van een vraag- naar een aanbodgestuurd elektriciteitssysteem en ontwikkel daarop gericht beleid: stimuleer de flexibele elektriciteitsvraag. Start daarbij onderzoek naar potentieel grootschalige vraag vanuit de industrie, gebouwde omgeving en mobiliteit.
• Maak een breder integraal afwegingskader voor keuzes in opwektechnieken en aansturingsmechanismen in elektriciteitsproductie: onderzoek daarbij de tijdelijke inzet van biomassa in kolencentrales met opslag van koolstof, zodat negatieve uitstoot kosteneffectief de resterende uitstoot compenseert.
• Beoordeel of financiële deelname in kerncentrales een goede besteding van overheidsgeld is: hoogstwaarschijnlijk zal kernenergie een relatief klein onderdeel van het schone elektriciteitssysteem vormen. Bij een overvloedig aanbod van wind- en zonne-energie zullen kerncentrales niet zonder meer volcontinu kunnen draaien, waardoor ze duur zullen zijn.
• Zet naast belastingen, heffingen en subsidies sterker in op normering en handhaving van energiebesparing.

Aanbevelingen lokale energiesystemen

• Toets alle plannen en investeringsbeslissingen in wijken aan een – zo mogelijk –energieneutrale toekomst in 2050: zet de gehele energievoorziening centraal en maak van deelaspecten zoals isolatie, aardgasvrij of een warmtenet geen doel op zichzelf. Het gaat om een geheel, waarbij netto zo min mogelijk energie wordt gebruikt.
• Verlaag de energievraag via subsidies, informeren, normering en verplichting: stimuleer belanghebbenden om zo veel mogelijk in één stap naar de maximale energiezuinigheid voor het hele gebouw (bij collectief bezit) of het aan te pakken gebouw of delen daarvan (bij individueel bezit).
• Isoleer slecht geïsoleerde woningen in collectief bezit in hoog tempo: als veel woningen tegelijk worden verbeterd, kunnen ondernemingen het aanbod industrialiseren, waarbij kant- en-klare pakketten op de bouwplaats worden gemaakt. Hierdoor dalen de kosten en zijn ook minder arbeidskrachten nodig.
• Stimuleer, zoals Europa eist, lokale productie van energie: stimuleer ook voldoende opslagcapaciteit voor de korte termijn en seizoensopslag van elektriciteit en warmte.
• Focus op verwarmingssystemen die met lage temperatuur werken: deze systemen zijn toekomstbestendiger dan hogetemperatuursystemen en beschikken over meer bronnen en maken een efficiëntere toepassing van een warmtepomp mogelijk.
• Zorg dat burgers zo snel mogelijk een volwaardige partij kunnen zijn op de energiemarkten: waarbij zij flexibiliteit kunnen leveren, kunnen handelen in energie, bijvoorbeeld met de buren, en ook samen kunnen opslaan. Flexibele prijzen per uur kunnen hierbij helpen.
• Zorg dat iedereen mee kan komen met de energietransitie en zorg dat bewoners een stem hebben in de keuzes op lokaal niveau.

Aanbevelingen koolstofketens in de industrie

• Vraag naar materialen verminderen lijkt haalbaar en maakt de dilemma’s rondom de ontwerpprincipes minder prangend: dit vergt gericht beleid op vraagreductie, normering om circulariteit te stimuleren en productontwerp voor circulariteit te bevorderen. Een sterke regie op basis van een breedgedragen visie voor de Nederlandse industrie zou recht doen aan de ontwerpprincipes én de overwegingen van de inwonerraad.
• Zonder sterke en sturende inzet op circulariteit wordt de transitie naar een klimaatneutrale koolstof-intensieve industrie in Nederland moeilijk te realiseren: het beleid op circulariteit zou moeten worden gekoppeld aan klimaatbeleid zodat perverse prikkels, bijvoorbeeld voor emissies in de keten, worden voorkomen. En het is urgent om werk te maken van circulariteitsbeleid.
• Handelsstromen gaan veranderen, waarmee ontwerpprincipes onder druk kunnen komen te staan: borg duurzaamheid en rechtvaardigheid in ketens, alsmede in wat Nederland importeert. Dit geldt al voor biomassa, maar zal ook voor waterstof, ammoniak en andere grondstoffen en halffabricaten moeten gaan gelden.
• Voer industriebeleid: dit vraagt van de overheid niet om maatwerk op basis van de industrie van nu, maar om maatwerk op basis van een industrievisie voor de periode 2040-2045.