PBL: betrokkenheid burgers verschilt sterk per Regionale Energiestrategie

Er zijn volgens de onderzoekers aanzienlijke verschillen rond de inzet van (participatie)middelen, die onder andere samenhangen met eerdere ervaringen, de beschikbaarheid van middelen, het ambitieniveau en de bestuurscultuur.

25 energieregio’s
In het onderzoek heeft het PBL de RES 1.0-plannen van 25 energieregio’s bekeken en op grond daarvan 3 zo verschillend mogelijke RES-regio’s voor verder onderzoek geselecteerd. Daarbij is niet alleen naar burgerparticipatie gekeken, maar ook naar de informatievoorziening, de communicatie, de omgang met weerstand, de aandacht voor verschillen tussen burgers en mogelijk doelgroepenbeleid.

Uit het onderzoek blijkt dat vaak goed over het wel of niet laten participeren van inwoners, en op welke momenten, is nagedacht. De uiteindelijke keuze wordt deels bepaald door de beschikbaarheid van middelen en door eerdere ervaringen met besluitvorming rond hernieuwbare-energieprojecten. Ook het ambitieniveau speelt volgens de onderzoekers een rol. Bij nieuwe projecten is er meer ruimte voor burgerparticipatie dan bij plannen die al in de pijplijn zitten. Ten slotte speelt de bestuurscultuur – de onderlinge verhouding en samenwerking tussen lokale bestuurders en ambtenaren – een rol. Dit beïnvloedt in hoeverre gemeenteraden en andere overheden bereid zijn invloed over de besluitvorming uit te ruilen met burgers.

Vraagstuk
De conclusie wordt volgens de onderzoekers daarmee in iedere energieregio verschillend opgevat. ‘Soms vooral als instrumenteel vraagstuk, gericht op het verkrijgen van draagvlak, soms als inhoudelijk vraagstuk, gericht op het verzamelen van burgerperspectieven, en soms als intrinsiek vraagstuk, gericht op het verbeteren van de democratische vertegenwoordiging van burgers in de besluitvorming.’

Het PBL stelt dat burgerbetrokkenheid van intrinsiek belang is, omdat de Regionale Energiestrategieën diep in de leefwereld van burgers ingrijpen. ‘Rechtvaardig beleid vraagt om vertegenwoordiging van het burgerperspectief in de besluitvorming, en aandacht voor de ervaren legitimiteit van de plannen en verdeling van lusten en lasten.’

3 verschillen
Het PBL stelt dat er in essentie 3 verschillen tussen de regio’s zijn met betrekking tot participatie: verschillende ambitieniveaus, verschillende aangeboden vormen dan wel middelen van participatie en verschillende fases dan wel timing waarin de participatiemogelijkheden worden geboden.

‘Kijkend naar de verscheidenheid tussen de regio’s zien we allereerst dat de onderzochte regio’s verschillende ambitieniveaus hebben. Daarnaast bevinden de regio’s zich in verschillende fases van deze procesparticipatie: de ene regio heeft de inwoners al uitgebreid geïnformeerd over de plannen en zoekgebieden, terwijl dit in een andere regio voor een later moment wordt bewaard. Ten slotte worden in de 3 regio’s verschillende vormen/middelen van participatie ingezet, waarover intern consensus is binnen het regioteam, maar extern – bij gemeenteraadsleden en andere regio’s – niet altijd. Informatieuitwisseling over deze verschillende aanpakken, tussen regio’s en gemeenten lijkt nuttig, maar we zien tegelijkertijd capaciteitsproblemen – qua ambtelijke bezetting – die kennis- uitwisseling en het leren van de opgedane ervaringen moeilijker maken.’