Capaciteitstarief in Vlaanderen van start: ‘Herstel van een historische fout, maar nog niet ideaal’

De aanloop van het Vlaamse capaciteitstarief heeft veel weg van een soap. De politieke discussie is op hoge poten gevoerd, de invoering werd meerdere malen uitgesteld, ook vanwege technische uitvoerbaarheid. In augustus 2022 startte energieminister Zuhal Demir nog een rechtszaak tegen energieregulator VREG, de eerste van de overheid tegen de Vlaamse energieregulator ooit, om uitstel met 2 jaar af te dwingen. De reden: de regeling zou midden in een energiecrisis een grote groep mensen financieel benadelen. Die zaak werkt echter niet opschortend, VREG zette door en vanaf 1 januari dit jaar is het capaciteitstarief een feit.

Betere maatstaf
Is dit slecht nieuws voor de consument? Solar Magazine vroeg het aan energiemarktspecialist Kris Voorspools, eigenaar van 70GigaWatt Consulting. Hij is niet verbaasd over de soap rondom het Vlaamse capaciteitstarief van de afgelopen jaren. ‘Mensen zijn over het algemeen bang voor verandering. Ik zie het in dit geval echter toch allereerst als herstel van een historische fout. De afrekening voor het gebruik van het stroomnet gebeurde tot voor 1 januari op basis van verbruik, het aantal kilowattuur. Nu is daar de component van de piekbelasting bij gekomen. Dat is een betere maatstaf voor de kosten aan het elektriciteitsnet, en doet dus meer recht aan de werkelijkheid.’

Nieuwe verdeelsleutel
Het Vlaams capaciteitstarief is ingevoerd om investeringen in het voorkomen van netcongestie te beperken. Voorspools onderstreept dat het geen bijkomend tarief is voor het huishouden. ‘Dat is een van de grote misverstanden over de regeling. Die kon ontstaan door het gebrek aan goede uitleg door de verantwoordelijke partijen. Ik heb daar ook weinig pogingen toe gezien en vind dat frustrerend. Voor een gezin wordt zo’n 7 procent van de volledige elektriciteitsfactuur anders berekend; dat is een klein deel, de meeste mensen gaan erop vooruit. Het is ook geen manier voor netbeheerders om meer geld binnen te halen, er wordt enkel een nieuwe verdeelsleutel gehanteerd.’

Meer grip
Het nettarief op de energierekening komt vanaf dit jaar deels tot stand op basis van het piekvermogen dat wordt verbruikt; het kwartier waarin een gebruiker het meeste stroom afneemt. De energieleverancier hanteert bij het berekenen van dit capaciteitstarief het gemiddelde over de maandpieken van 12 maanden, en daarbij is een ondergrens van 2,5 kilowatt vastgelegd zodat iedereen – ook als je nog geen digitale meter hebt – een minimumbijdrage betaalt. Zo zal het ene huishouden in principe wat meer gaan betalen, het andere wat minder. Tegelijkertijd biedt het capaciteitstarief de mogelijkheid voor meer grip op de energierekening.

Dom tarief
Voorspools: ‘Het capaciteitstarief biedt een nieuwe opportuniteit, en daarop moet de nadruk komen te liggen in plaats van zagen en klagen. Waar je de rekening eerst slechts kon drukken door energiebesparing, kan nu iedereen met een digitale meter aan de slag gaan met het verminderen van pieken om geld te besparen. De volgende vraag is dan natuurlijk of de huidige regeling ideaal is. Het antwoord daarop is nee. Het is een “dom” tarief. Het houdt geen rekening met time of use. Zo kan ik heel veel elektriciteit verbruiken op momenten dat het geenszins ten koste gaat van de ruimte op het stroomnet en daarvoor worden aangeslagen, terwijl dat irrelevant is voor het afvlakken van de daadwerkelijke pieken in het totaal van vraag en aanbod. We moeten dus uiteindelijk naar een dynamisch tarief toe, bijvoorbeeld per uur, en uiteindelijk ook op basis van de lokale belasting van het elektriciteitsnet. Dat is echter complex: om uit te leggen, maar ook technisch. Het is dus iets van de toekomst, ideaal als ook slimme en automatische sturing van apparaten goed ingeburgerd is. Voor nu zie ik het nieuwe capaciteitstarief echter als een mooie eerste stap die noodzakelijk is voor een betaalbare energietransitie. Niemand hoeft daar angst voor te hebben.’