Klimaat- en Energieverkenning 2022: achterstand Nederland op klimaatdoelen wordt groter

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stelt in de Klimaat- en Energieverkenning 2022 (KEV) dat een snellere uitvoering van de bestaande plannen én formulering van aanvullend beleid nodig zijn om het Nederlandse klimaatdoel in 2030 nog te kunnen halen.

12 tot 36 megaton te kort
De in het coalitieakkoord aangekondigde klimaatmaatregelen leveren volgens de onderzoekers van het PBL weliswaar extra reductie op, maar de geraamde daling van de broeikasgasemissies in 2030 loopt nog niet in de pas met de aanscherping van de doelstelling van 49 naar 55 procent CO2-reductie in 2030.

Op basis van concreet uitgewerkt beleid – het zogenaamde vastgesteld en voorgenomen beleid – is in 2030 de geraamde emissie 39 tot 50 procent lager dan in 1990. Daarmee moet nog een afstand van 5 tot 16 procentpunt overbrugd worden tot het doel van 55 procent emissiereductie in 2030. Er is daarmee een tekort van 12 tot 36 megaton CO2-reductie.

Onvoldoende uitgewerkt
Een deel van de nog niet uitgewerkte plannen – het zogenaamde geagendeerd beleid – uit het regeerakkoord kan volgens het PBL in 2030 voor 5 à 6 megaton extra emissiereductie zorgen. Hieronder vallen maatwerkafspraken met grote uitstoters, productie van groene waterstof in de industrie, normering van de hybride warmtepomp, prestatieafspraken met woningcorporaties en verduurzaming van maatschappelijk vastgoed.

Daarnaast is een deel van de klimaatplannen volgens het PBL nog onvoldoende uitgewerkt om een effect op emissies te kunnen berekenen. Hieronder vallen onder meer Betalen naar Gebruik voor personenauto’s en bestelauto’s, aanpassingen aan de energiebelastingen, het samenhangend pakket verduurzaming glastuinbouw en het Nationaal Programma Landelijk Gebied voor het terugdringen van de stikstofuitstoot. Dit deel van de klimaatplannen zou, uitgaande van eerdere reductie-inschattingen van het kabinet, 10 megaton extra emissiereductie kunnen opleveren. Het PBL benadrukt dat ook hiermee het klimaatdoel niet met voldoende zekerheid wordt gehaald.

Lange doorlooptijden stroomnet
Concretisering en uitvoering van klimaatplannen is volgens het PBL daarom urgent om de klimaatdoelen tijdig te kunnen halen. Grote infrastructurele projecten, zoals de uitbreiding van het stroomnet, hebben een lange doorlooptijd, onder meer vanwege de noodzakelijke aanpassing van wet- of regelgeving en het doorlopen van vergunningenprocedures.

Zo gaat de KEV ervan uit dat bijna de helft van de geplande 10,7 gigawatt extra wind op zee pas na 2030 opgeleverd zal worden. Niet alleen knelpunten qua netcapaciteit, maar ook knelpunten op het gebied van arbeidsmarkt, vergunningverlening en grondstoffentoevoer manifesteren zich volgens de onderzoekers nadrukkelijk als obstakel voor de uitvoering van klimaatbeleid. De realisatie van duurzame-energieprojecten staat onder druk doordat bovengenoemde beperkingen verweven zijn met andere beleidsdossiers. Zo zien netbeheerders de productie van 35 terawattuur zon en wind op land in 2030 als maximaal haalbaar op het huidige elektriciteitsnet, een beperking die om die reden in de KEV-raming is meegenomen. Het is volgens het PBL belangrijk dat het kabinet zich inspant via wet- en regelgeving om de randvoorwaarden te scheppen die noodzakelijke investeringen mogelijk maken.

Onzekerheden door hoge energieprijzen
Het PBL benadrukt dat de KEV 2022 is uitgebracht in een tijd van grote onzekerheden. De geopolitieke spanningen als gevolg van de inval in Oekraïne door Rusland zorgen voor ongekende onrust en schaarste op de energiemarkten en kennen hoge energieprijzen als gevolg.

In de KEV zijn de verwachte energieprijzen voor de toekomst overgenomen uit een advies van de Europese Commissie aan de lidstaten uit april 2022. Dit advies is bedoeld om te gebruiken bij de nationale rapportages van de lidstaten. In dit Europese advies liggen de verwachte prijzen voor de eerstkomende jaren aanzienlijk hoger dan waar het PBL in de KEV van 2021 van uitging. Voor de jaren daarna, tot 2030, vallen de veronderstelde prijzen uit het advies van de Europese Commissie ook hoger uit dan de prijzen in de KEV 2021. De aardolieprijs in 2030 wordt 40 procent hoger ingeschat dan in de KEV 2021, de prijs voor aardgas 60 procent en de kolenprijs 23 procent hoger.

Door de hoge gasprijzen wordt met name in de chemische industrie en raffinage fors minder aardgas gebruikt en diverse bedrijven die veel aardgas of elektriciteit verbruiken, hebben energie-intensieve installaties deels of volledig stilgelegd. In de KEV-raming gaat het PBL ervan uit dat de productie de komende jaren weer op het niveau van de afgelopen jaren terugkomt, maar in de bandbreedte wordt er rekening mee gehouden dat een deel van de productiedaling blijft.