De Europese zonne-energiestrategie van A tot Z: van EU Solar Rooftops Initiative tot energielabel voor zonnepanelen

Als onderdeel van de EU Solar Energy Strategie lanceert de Europese Commissie 4 vlaggenschipinitiatieven: het EU Solar Rooftops Initiative, de EU Solar PV Industry Alliance, een pakket om vergunningsverlening te versnellen en het EU large-scale skills partnership.

EU Solar Rooftops Initiative
Het EU Solar Rooftops Initiative heeft tot doel om de massale inzet van zonnepanelen te faciliteren.

Onderdeel hiervan is het voornemen van de Europese Commissie om de uitrol van zonnepanelen op gebouwen te verplichten. Hiertoe wordt de huidige richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen gewijzigd; te weten de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). Hierdoor worden zonnepanelen vanaf eind 2026 verplicht op alle nieuwe openbare en commerciële gebouwen, vanaf eind 2027 op alle bestaande openbare en commerciële gebouwen en vanaf eind 2029 op alle nieuwe woningen.

Verder moeten de Europese lidstaten ervoor zorgen dat ook bewoners van appartementen hun recht op collectief eigen verbruik van zonne-energie daadwerkelijk kunnen uitoefenen, zonder dat ze onnodige kosten hoeven te maken. Ook moeten ze administratieve belemmeringen voor kosteneffectieve uitbreidingen van reeds geïnstalleerde zonnepaneelsystemen wegnemen en gebouwgeïntegreerde pv (bipv) bij renovatie en nieuwbouw ondersteunen. Tot slot moet onder de vlag van het EU Solar Rooftops Initiative in 2025 in elke Europese gemeente met meer dan 10.000 inwoners een energiegemeenschap opgetuigd zijn die gebruikmaakt van hernieuwbare energie.

Big Public Buyers-initiatief
Naast veilingen en tenders – zoals de Nederlandse SDE++ en de Vlaamse call groene stroom – kunnen openbare aanbestedingen volgens de Europese Commissie ook worden gebruikt om de toepassing van zonne-energie verder te bevorderen en de duurzaamheid van zonnepanelen te verbeteren.

‘Bovendien kan het bundelen van de vraag naar zonne-energie van grote overheidsinkopers investeringsrisico's verminderen en innovatieve bedrijfsmodellen in de zonne-energiesector vergemakkelijken’, aldus de Europese Commissie in haar strategie.

Om die reden zal de Europese Commissie voortbouwen op het Big Public Buyers-initiatief – dat enkele jaren geleden van start ging – en de oprichting voorstellen van een praktijkgemeenschap die zich toelegt op de aankoop van zonne-energie. Deze community zal kennis delen en de beste inkoopvoorbeelden voor zonne-energietechnologieën ontwikkelen.

Vergunningsverlening
De Europese Commissie wil een speciaal pakket aan maatregelen introduceren die de vergunningsprocedures korter en eenvoudiger maken. Het gaat onder meer om een wetgevingsvoorstel, een aanbeveling en een leidraad.

Voor alle dakgebonden zonnepaneelinstallaties mag de vergunningstermijn straks maximaal 3 maanden bedragen.

EU large-scale skills partnership
De Europese zonne-energiesector telde eind 2020 357.000 voltijdbanen, waarvan 80 procent in de installatie en 10 procent in het onderhoud. De verwachting is dat het aantal banen ten minste zal verdubbelen tegen het jaar 2030.

Met het EU large-scale skills partnership wil de Europese Commissie ervoor zorgen dat er voldoende geschoolde arbeidskrachten beschikbaar zijn om de uitdaging van de productie en toepassing van zonne-energie in de hele Europese Unie aan te pakken. Er is echter nu al een gebrek aan geschoolde arbeidskrachten en dit knelpunt kan snel groeien als het niet wordt aangepakt. De Europese Unie gaat daarom lidstaten aanmoedigen om specifieke opleidingsprogramma’s voor de zonne-energiesector te ontwikkelen, rekening houdend met het potentieel om de participatie van vrouwen te vergroten.

Ecodesign en energielabel voor zonnepanelen
De Europese Commissie is verder van plan om in de eerste helft van volgend jaar ook voor zonne-energieproducten 2 verplichte instrumenten in te gaan zetten: de Ecodesign-richtlijn en de Energy Labelling Regulation.

De Ecodesign-richtlijn zou van toepassing worden op zonnepanelen en omvormers en bevat eisen over de herbruikbaarheid en recyclebaarheid van producten en de mogelijkheid tot het repareren hiervan. Het bevorderen van een beter productontwerp moet daarbij leiden tot betere energieprestaties op de lange termijn, en recycling en reparatie vergemakkelijken.

De toepassing van de Energy Labelling Regulation moet inzicht gaan geven in de ecologische voetafdruk van zonnepanelen. Voor fabrikanten kan dit betekenen dat ze hun zonnepanelen en/of omvormers in de toekomst in de European product database for energy labelling (EPREL-database) moeten gaan registreren. Dat biedt potentiële kopers de mogelijkheid om verschillende producten te vergelijken. De Europese Commissie wil daarbij Europese consumenten garanties geven dat de producten die ze kopen, gemaakt zijn met respect voor mensenrechten en arbeidsrechten. De Europese Commissie wil hiertoe een wetgevingsinitiatief voorstellen om producten die met dwangarbeid zijn gemaakt te verbieden.

EU Solar PV Industry Alliance
De EU Solar PV Industry Alliance heeft tot doel de door innovatie geleide uitbreiding van een veerkrachtige industriële zonne-energiewaardeketen te vergemakkelijken, met name in de productie van pv-componenten en zonnepanelen. De Europese Commissie bevestigt het beeld dat de Europese Unie op wereldschaal vandaag de dag een kleine speler is in verschillende cruciale productie- en assemblagestappen, waaronder ingots, wafers en zonnecellen. De Europese Commissie wil de productie in ere herstellen. Daartoe worden tal van acties opgetuigd, waaronder een richtsnoer voor vergunningsprocedures voor nieuwe fabrieken.

‘De uitdaging is nu om ervoor te zorgen dat een nieuwe generatie baanbrekende technologieën leidt tot hogere conversie-efficiënties – wat zich vertaalt in minder gebruik van hulpbronnen, zoals ruimte, grondstoffen, water, et cetera – meer circulariteit in het gebruik van grondstoffen en een meer duurzame levenscyclus, ook in de productie’, schrijft de Europese Commissie in haar strategie.

IPCEI voor productie zonnepanelen
Via Horizon Europe zal de Europese Unie onderzoek en innovatie blijven steunen om de kosten van zonne-energietechnologieën te verlagen en tegelijkertijd hun energie-efficiëntie en duurzaamheid te vergroten. Bij die nieuwe technologieën gaat het onder meer om heterojunctie-, perovskiet- en tandemzonnecellen, maar ook om zonnewarmte en geconcentreerde zonnewarmte (csp). Het komende werkprogramma van Horizon Europe voor de periode 2023-2024 zal daartoe een vlaggenschipinitiatief bevatten voor ondersteuning van onderzoek en innovatie op het gebied van zonne-energie.

Om de kloof tussen onderzoeksresultaten en commerciële ontwikkeling te overbruggen, zal het Europese Innovatiefonds in de periode 2020-2030 ongeveer 25 miljard euro aan steun verlenen voor de commerciële demonstratie van innovatieve CO2-arme technologieën, waaronder zonne-energie. Een van de 7 grootschalige projecten – zogenaamde Important Projects of Common European Interest (IPCEI) – die in de eerste batch zijn geselecteerd, ondersteunt innovatie in zonne-energie.