TU Delft: huidige aanpak warmtetransitie leidt tot vertraging en grote verliezers en winnaars

Deze opgaven betreffen de inzet van warmtebronnen, de aanleg van infrastructuur en een rechtvaardige kosten-batenverdeling. Dat blijkt uit onafhankelijk onderzoek van de TU Delft in opdracht van de Regionale Energiestrategie (RES)-regio Rotterdam Den Haag.

Verschillende belangen
De onderzoekers constateren dat samenwerken in de warmtetransitie wordt belemmerd doordat de betrokken overheden en de bedrijven verschillende belangen hebben. Daarbij is sprake van sterke afhankelijkheden tussen deze partijen en is het onzeker wat samenwerken hen oplevert. Dit leidt ertoe dat de partijen vooral bezig zijn met het veiligstellen van de eigen belangen. Risicovolle en grootschalige projecten worden hierdoor moeilijk te realiseren. Deze situatie, waarin partijen individueel rationele keuzes maken die leiden tot collectief irrationele en minder optimale uitkomsten, is een collectieve actie-probleem.

Nieuw sturingsmodel
In het onderzoeksrapport zijn 3 sturingsmodellen uitgewerkt. Het eerste model ‘Ieder voor zich in de warmtewedloop’ gaat ervan uit dat het collectieve actie-probleem niet wordt opgelost. Er is dan een aanzienlijk risico dat niet alle gemeenten in staat zijn de warmtevoorziening te verduurzamen. De andere 2 sturingsmodellen bieden toekomstperspectief. Zij richten zich op het oplossen van het collectieve actie-probleem door te bouwen aan vertrouwen in elkaar en in het verloop van de warmtetransitie.

Het sturingsmodel ‘We volgen ons plan! Sturen op zekerheid en systeemoptimalisatie’ doet dit door middel van een uitvoeringsorganisatie die met vastgelegde doelen, normen, standaarden, gedragsregels en procedures richting geeft aan de warmtetransitie. Het andere sturingsmodel, ‘Samen ontwikkelen in een dynamische warmtetransitie’, gaat ervan uit dat vertrouwen groeit naarmate partijen meer met elkaar samenwerken in het stapsgewijs ontwikkelen van succesvolle projecten. Dit vraagt om meer intensieve en structurele opschaling van overleg en besluitvorming door de publieke en private partijen gezamenlijk.

Uiterste contouren
Het is volgens de onderzoekers aan de bestuurders en andere betrokken partijen om met behulp van de inzichten richting te geven aan de organisatie en coördinatie van de warmtevoorziening. De modellen laten uiterste contouren zien waarbinnen de sturing en coördinatie vorm kunnen krijgen, afhankelijk van de maatschappelijke waarden die het belangrijkst geacht worden. Dat kan verschillen in Nederland, per gemeente en per regio.

De energieregio Rotterdam Den Haag wil het collectieve actie-probleem doorbreken om zo gezamenlijk een maatschappelijk te verantwoorden regionale warmtestructuur te ontwikkelen.