Jan Pellis: ‘Dag met 100 procent zonne-energie gaat komen, slimme inpassing cruciaal’

Jan Pellis vertrok 1 september jongstleden na meer dan 18 jaar bij netbeheerder Stedin. Als zelfstandig consultant richt hij zich nu op strategie, marktontwikkeling en innovatie, onder andere voor de Belgische softwareontwikkelaar i.LECO en in samenwerking met Flexiblepower Alliance Network (FAN). In zijn werk focust hij zich met name op de energietransitie en flexibiliteit.

Weersafhankelijk
‘Hernieuwbare-energiebronnen zijn weersafhankelijk. Vraag en aanbod op elkaar afstemmen, is daarmee de grote uitdaging bij het realiseren van de energietransitie’, is Pellis duidelijk. ‘Slimme omvormers voor zonnepanelen kunnen een belangrijke rol spelen bij het bewerkstelligen van de noodzakelijke flexibiliteit. Maar daarbij zijn er nog wel een aantal flinke hobbels te nemen.’

Loslaten salderingsregeling
Volgens Pellis begint het organiseren van flexibiliteit in het energiesysteem logischerwijs bij de bron. Juist dat ziet hij momenteel niet goed gaan, onder meer omdat er met de huidige salderingsregeling geen rem op de netinjectie van zonnepanelen zit. ‘Hierdoor ontstaan knelpunten in het stroomnet en soms zijn de overschotten zo groot dat de landelijke vraag het bijna niet meer bij kan benen. Tegelijkertijd schakelen omvormers zichzelf uit op zonnige momenten doordat de netspanning te hoog oploopt als gevolg van veel gelijktijdige terugvoeding.’

Slimmere prikkels
Met de groei van het aantal zonnepanelen zullen deze problemen toenemen, stelt Pellis, tenzij er slimmer met de inpassing van zonne-energie wordt omgegaan, bijvoorbeeld door dicht bij de bron groene energie te bufferen in batterijen of warmteopslag.

‘Dit is een actievere vorm van flexibiliteit dan zonne-energiesystemen afschakelen of terugdraaien. Het energiesysteem is erbij gebaat. De gebruiker krijgt de mogelijkheid zijn opbrengsten uit zonnepanelen te verbeteren en te verdienen aan inzet van de opslag op de elektriciteitsmarkt. Daarom ben ik een sterk voorstander van het snel afbouwen van de salderingsregeling. Waar netinjectie niet veel meer oplevert, wordt het maximaliseren van de zelfconsumptie van belang. Zo zie je in Duitsland en Vlaanderen het gebruik van batterijen toenemen, nieuwe omvormers op de markt komen en innovatieve digitale diensten ontstaan. Het stoppen van de salderingsregeling, weloverwogen natuurlijk, helpt dus bij het versnellen en realiseren van de energietransitie. En als we de inzet van zonnepanelen financieel willen blijven steunen, doe dat dan met slimmere prikkels die het energiesysteem sterker maken in plaats van ondermijnen.’

Minimale standaard
Afgelopen april werd uit onderzoek in opdracht van FAN duidelijk dat 57 tot 75 procent van de omvormers voor zonnepanelen op daken van Nederlandse huizen geschikt zijn voor slimme energiediensten. Ze worden daartoe in Nederland echter nog niet of nauwelijks benut. Pellis benadrukt het belang hier snel verandering in te brengen.

‘Naast het afbouwen van de salderingsregeling moet de overheid stimuleringsmaatregelen aanpassen zodat daar alleen voor pv-installaties met slimme omvormers aanspraak op kan worden gemaakt, eventueel in combinatie met batterijen en lokale zelfconsumptie.’ In het onderzoek van FAN zijn de omvormers in categorieën geclassificeerd. De slimste kan op afstand hoger of lager worden gezet, en zowel aan het net leveren als daaruit consumeren om een batterij te laden (de hybride variant). Bij de op een na slimste categorie ontbreekt de consumeermogelijkheid. Pellis: ‘Dit moet de minimale standaard worden in omvormerland, voor fabrikanten, leveranciers en installateurs. Voor de eindgebruiker is, met de opkomst van de thuisbatterij in zicht, de keuze voor een hybride omvormer een verstandige overweging. Hierbij moeten die dan wel met goed advies worden ondersteund.’

Protocollen en tarieven
Om de baten van een slimme omvormer niet tot maximale zelfconsumptie van zonnestroom te beperken, zijn er volgens Pellis nog belangrijke stappen te zetten. Een slimme omvormer is een bouwsteen in een groter geheel, binnenshuis en in het totale energiesysteem. De communicatie tussen zonnepanelen met andere flexibel in te zetten devices zoals elektrische warmtepompen, boilers, airco’s en batterijen, en de interface naar de buitenwereld moet daarom op orde zijn. Pas dan komen baten uit het beperken van de netbelasting en bijdragen aan balanshandhaving in beeld.

Pellis: ‘Voor die uitwisselbaarheid van energie en data binnen een residentieel energiemanagementsysteem moeten al die apparaten dan wel dezelfde taal spreken. Het helpt dan bijvoorbeeld niet als een fabrikant denkt dat hij de Apple van zijn wereld is en het op zijn eigen manier aanpakt. Er moet worden samengewerkt. De overheid en netbeheerders kunnen hier met stimulering, voorschriften en slimme nettarieven een belangrijke rol in spelen. Slimme nettarieven zorgen ervoor dat – wanneer een thuisbatterij een logische aanschaf bij de zonnepanelen is geworden – deze vervolgens ook kan bijdragen aan een efficiëntere elektrische infrastructuur. Als we dit voor elkaar krijgen, is de aanschaf van zonnepanelen met een slimme omvormer niet alleen een duurzame en financieel verstandige keuze, maar een ticket naar deelname aan het slimme energiesysteem van de toekomst. En daarmee komt de dag dat Nederland voor het eerst volledig op zonnestroom draait – iets wat zeker geen utopie is – sneller in zicht.’

Bekijk een overzicht van thuisbatterijen om zonne-energie op te slaan die in Nederland te koop zijn hier in de Solar Magazine Productzoeker.