PBL: ‘Forse extra inspanning Nederland nodig om nieuwe Europese klimaatdoelen te halen’

Half juli presenteerde de Europese Commissie als onderdeel van de Europese Green Deal het ‘Fit-for-55’-pakket. Een nieuwe reeks klimaatwetten moet ertoe leiden dat de EU in 2030 55 procent minder CO2-uitstoot en 40 procent van haar energie duurzaam opwekt.

Policy brief 
Het PBL stelt dat voorstellen in het pakket van Eurocommissaris Frans Timmermans forse gevolgen hebben voor het Nederlandse klimaat- en energiebeleid. Voor een deel sluiten de voorstellen aan bij het lopende Nederlandse beleid, maar voor een deel vragen ze ook om een koerswijziging, én in alle gevallen betekenen ze een forse extra inspanning. Wel kunnen de voorstellen nog flink wijzigen tijdens de behandeling ervan door de raad van Ministers en het Europees Parlement  – en daarmee ook de gevolgen voor Nederland.

Dit alles concludeert het PBL in zijn policy brief ‘Nederland Fit for 55? Mogelijke gevolgen van het voorgestelde EU-klimaatbeleid’. De publicatie is geschreven op verzoek van zowel het ministerie van Economische Zaken en Klimaat als de Tweede Kamer.

Aanvullend beleid formuleren
In verschillende voorstellen worden nieuwe of scherpere verplichtingen voorgesteld. Nederland zal volgens het PBL beleid moeten formuleren waarmee het aan deze verplichtingen kan voldoen. Zo vraagt de aanpassing van de Effort Sharing Regulation (ESR) van Nederland een extra uitstootreductie in 2030 van ongeveer 15 megaton in de gebouwde omgeving, de mobiliteit, de landbouw en de lichte industrie, gemeten ten opzichte van het huidige doel. Daarvoor is aanvullend nationaal beleid nodig. Ook de herzieningen van de richtlijn voor hernieuwbare energie (REDII) en de richtlijn voor energie-efficiency (EED) vragen om een grotere nationale inspanning. Alhoewel de hoofddoelen van deze richtlijnen niet nationaal bindend zijn, betekenen de subdoelen voor groenewaterstofgebruik, energiebesparing en hernieuwbare energie voor verwarming en koeling wel fikse bindende opgaven voor Nederland.

Hoger doel hernieuwbare energie
‘De hogere doelstelling voor hernieuwbare energie zou als aandeel van het totale energieverbruik ook kunnen bijdragen aan een groter aandeel van zon en wind’, schrijft het PBL in de policy brief. ‘In het impactassessment neemt het aandeel hernieuwbare opwekking in de elektriciteitsopwekking in de Europese Unie toe tot 65 procent in 2030, ten opzichte van 59 procent in het referentiescenario. Het ligt voor de hand dat de hogere doelstelling voor het aandeel hernieuwbare energie zich in Nederland vooral zal vertalen in meer windenergie op zee. Specifiek het verplichte aandeel van groene waterstof in het waterstofgebruik in de industrie kan hier een forse toename impliceren, boven op de al geplande groei zoals is afgesproken in het Klimaatakkoord.’

Het extra aanbod van elektriciteit zal volgens het PBL wel in lijn moeten zijn met extra vraag op de momenten dat er veel elektriciteit uit windenergie is, anders zal het extra aanbod deels beperkt moeten worden. ‘Dat betekent dat de additionele vraag flexibel zal moeten zijn, zodat deze kan meebewegen met het aanbod. Daarnaast zal er ook extra aandacht moeten worden besteed aan het op orde hebben van de infrastructuur. Gegeven de doorlooptijden voor de aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen zal de additionele flexibele vraag vooral aan de kust gelokaliseerd moeten zijn; voor meer vraag dieper in het land zal de benodigde infrastructuur in 2030 naar verwachting niet voldoende zijn.’

Koerswijziging voor verduurzaming industrie
Het Europese pakket lijkt volgens het PBL slechts beperkt aan te sluiten bij de Nederlandse verduurzamingsstrategie voor de industrie. Waar Nederland via de afspraken in het Klimaatakkoord inzet op een tijdelijk belangrijke rol voor afvang en opslag van CO2 en gebruik van blauwe waterstof, koerst de Commissie direct af op het klimaatneutrale einddoel via de verplichte inzet van een groot aandeel groene waterstof, en stevige algemene doelen voor hernieuwbare warmte en energiebesparing.

Het voorstel dreigt daarmee volgens de onderzoekers de Nederlandse transitie tot 2030 duurder te maken en betekent tevens een risico voor het emissiereductietempo in de industrie, vanwege de benodigde doorlooptijd voor opschaling in productie- en transportcapaciteit van groene waterstof.