Berenschot en Kalavasta: maatschappelijke meerwaarde windenergie groter dan zonne-energie

Hierbij is niet alleen gekeken naar hoe rendabel de verschillende opties zijn voor investeerders, maar zijn ook de maatschappelijke kosten en baten in beeld gebracht zoals de noodzakelijke netverzwaring, negatieve impact op de waarde van huizen en vermeden CO2-uitstoot. Daarbij maken de onderzoekers een belangrijke kanttekening: externe effecten zijn niet altijd te kwantificeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor de aantasting van het landschap door wind- en zonneparken.

Conclusies
In de studie zijn 8 projectalternatieven met een vermogen van 7,5 megawatt vergeleken: een zonneweide op agrarisch grondgebied, een zonnestroominstallatie op een bedrijfsdak (met hoog en laag percentage eigenverbruik), zonnestroominstallaties op woningen, een windproject in de buurt van woningen en één in landelijk gebied en 2 zogeheten ‘re-powering’ windprojecten. Dat zijn bestaande windparken waarvan de windturbines worden vervangen door nieuwe, meer efficiënte exemplaren.

Voornaamste conclusie van de onderzoekers is dat alle alternatieven van wind-op-land in 2021 en in 2030 maatschappelijk gezien wenselijker zijn dan zon-op-land. Dat komt voornamelijk doordat windturbines meer energie opwekken per opgesteld vermogen dan zonnepanelen. Om die reden zorgen ze ook voor meer CO2-reductie en andere baten. In de MKBA trekken Kalavasta en Berenschot nog 4 andere belangrijke conclusies. Ten eerste stellen de onderzoekers dat de huidige systematiek van de subsidieregeling SDE++ onvoldoende rekening houdt met alle effecten van zon- en wind-op-land-projecten. Hierdoor worden projecten geprioriteerd welke de laagste subsidie-intensiteit hebben per vermeden ton CO2 en wordt onvoldoende rekening gehouden met maatschappelijke effecten. Indien de SDE-systematiek ook rekening zou houden met indirecte en externe effecten worden projecten met een hogere maatschappelijke waarde concurrerender en krijgen daardoor prioriteit.

Subsidieloos?
De tweede conclusie is dat, afhankelijk van de ontwikkeling van de elektriciteitsprijs, op lange termijn zonneweiden en mogelijk ook zon-op-bedrijfsdaken na afloop van de SDE++ (2025)  subsidieloos gerealiseerd kunnen worden. Ontwikkelt de elektriciteitsprijs zich echter ongunstig, dan is het volgens de onderzoekers zeer de vraag of zonnestroomprojecten in 2030 zonder subsidie gerealiseerd kunnen worden.

Tot slot concluderen de onderzoekers dat projecten die later in de tijd gerealiseerd worden minder bijdragen aan de maatschappij – vanwege afnemende baten van CO2-reductie die later in de tijd plaatsvindt – en dat niet iedereen momenteel in gelijke mate toegang heeft tot de bestaande financiële instrumenten. Hierdoor neemt de kloof tussen wel-/niet vermogende huishoudens toe. Dit kan volgens hen weerstand tegen de energietransitie in de hand werken.

Vertraging leidt tot lagere waarde
Het onderzoek laat tot slot zien dat de maatschappelijke waarde van zon- en wind-op-land daalt door vertraging van projecten. Hoe eerder CO2 gereduceerd wordt, hoe beter het is. Een noodzakelijke en kostbare netverzwaring is zo’n mogelijke vertragende factor voor projecten. Door een goede mix van zon en wind en een betere afstemming tussen het opwekken en verbruiken van elektriciteit, past er meer groene stroom in het huidige net en is er minder sprake van vertraging. Enpuls stelt het op basis van het rapport belangrijk te vinden dat de overheid efficiënt netgebruik gaat stimuleren met financiële prikkels, bijvoorbeeld via een subsidie voor uitgestelde invoeding van zonne-energie.