logo
wvhj2023
© Rudmer Zwerver | Dreamstime.com
© Rudmer Zwerver | Dreamstime.com
20 oktober 2020

Factsheet bevoegdheden overheden bij zonneparken: participatie is niet juridisch af te dwingen

Gemeenten en provincies kunnen financiële participatie van de lokale omgeving in zonneparken stimuleren, maar niet afdwingen. Dat blijkt uit een factsheet van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie.

Het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES) heeft vandaag de factsheet ‘Bevoegdheden overheden bij procesparticipatie en financiële participatie’ gepresenteerd.

50 procent lokaal eigendom
In het Klimaatakkoord zijn verschillende afspraken gemaakt over de participatie van burgers en bedrijven in hernieuwbare-energieprojecten op land, waaronder ook over lokaal eigendom. Omdat het vastgelegde streven van 50 procent lokaal eigendom verschillend geïnterpreteerd wordt, hebben Energie Samen, de Natuur- en Milieufederaties, de NVDE, Holland Solar en NWEA eerder al een document met veelgestelde vragen en antwoorden gepresenteerd over participatie en lokaal eigendom bij wind- en zonneparken.

De nu gepresenteerde factsheet van het NP RES laat zien waar juridische mogelijkheden liggen om invulling te geven aan de afspraken uit het Klimaatakkoord. De factsheet is opgesteld door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en Lexnova Overheidsadvies en in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en in afstemming met het NPRES, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, IPO, VNG, Unie van Waterschappen, de NVDE, Holland Solar, NWEA, Energie Samen en de Participatiecoalitie.

Juridische analyse
Op basis van de huidige stand van het recht geeft de factsheet inzicht in de mogelijkheden van overheden om eisen te stellen aan procesparticipatie en financiële participatie. Daarnaast geeft het document een juridische analyse van mogelijke veranderingen als gevolg van de invoering van de Omgevingswet. De verwachting is dat de getrokken conclusies ook gelden onder de Omgevingswet.

Grenzen aan beleid
De belangrijkste conclusie van de Rijksuniversiteit Groningen en Lexnova Overheidsadvies is dat er grenzen zijn aan het beleid en het stellen van regels. ‘Gemeenten en provincies kunnen de wens van financiële participatie van de lokale omgeving in projecten voor hernieuwbare energie stimuleren, maar niet afdwingen. Het bevoegd gezag kan de initiatiefnemer niet juridisch verplichten om de omgeving financieel te laten participeren in de ontwikkeling of exploitatie van een energieproject. Enkel op vrijwillige basis kan de initiatiefnemer dit doen. Dit geldt voor alle vormen van financiële participatie; mede-eigenaarschap, financiële deelname, afdracht aan een lokaal fonds en omwonendenregelingen. Dit betekent dat het bevoegd gezag een aanvraag voor bijvoorbeeld een omgevingsvergunning voor een zonnepark niet mag weigeren omdat een initiatiefnemer niet de mogelijkheden van financiële participatie heeft verkend, terwijl het project verder wel passend is binnen het bredere ruimtelijke beleid van de gemeente.’

Geen argument om vergunning te weigeren
Deze grenzen aan de bevoegdheden komen volgens de onderzoekers voort uit de opvatting dat financiële participatie van de omgeving in een energieproject geen ruimtelijk relevant motief dient. ‘Wel of niet financieel participeren door de omgeving verandert immers niets aan de ruimtelijke impact van het project. In gemeentelijk participatiebeleid – en in de afweging om al dan niet planologisch medewerking te verlenen – is onder de Wet ruimtelijke ordening (Wro) het uitgangspunt van een ‘goede ruimtelijke ordening’ leidend. In het kader van een goede ruimtelijke ordening dient een bestuursorgaan alle ruimtelijk relevante belangen af te wegen. Beleid dat gericht is op het behartigen van particuliere financiële belangen van omwonenden is niet te relateren aan “de goede ruimtelijke ordening”.’ Als een projectontwikkelaar weigert om te investeren in financiële participatie van de omgeving in de productie van hernieuwbare energie, vormt dat dus geen ruimtelijk relevant motief om bijvoorbeeld een omgevingsvergunning te weigeren.

In de factsheet is verder te lezen dat gemeenten en provincies wel de mogelijkheid hebben om in beleid een inspanningsplicht voor een initiatiefnemer op te nemen om omwonenden in het gebied te informeren en draagvlak te creëren of te vergroten. ‘Als de initiatiefnemer niet aan deze inspanningsverplichting voldoet, kan dat volgens de huidige rechtspraak over bestemmingsplannen van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) voor het bevoegd gezag een reden zijn om geen planologische medewerking te verlenen aan het initiatief’, aldus de onderzoekers.

Overheden lopen risico op rechtszaak
In de factsheet is te lezen dat de praktijk soms afwijkt van de conclusies van de onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en Lexnova Overheidsadvies. ‘Er zijn overheden die een bepaalde mate van lokaal eigendom en/of andere mate van financiële participatie als voorwaarde aan planologische medewerking stellen. Deze overheden lopen – bij een eventueel beroep tegen een dergelijke beslissing – het risico dat de rechter hier niet in mee zal gaan.’

Lees ook:

Deel dit artikel:

Nieuwsbrief

Meld u aan voor de nieuwsbrief met het laatste nieuws!
Ja, ik wil de nieuwsbrief ontvangen en heb de privacy policy gelezen.

Laatste Nieuws

Bekijk al het nieuws

Meest gelezen

Producten