ACM: investeringsplannen netbeheerders in elektriciteitsnet onvoldoende uitgewerkt, tekort transportcapaciteit houdt aan

Met ingang van 2020 toetst de Autoriteit Consument & Markt (ACM) de investeringsplannen die netbeheerders van elektriciteits- en gasnetwerken elke 2 jaar moeten maken. In de plannen staat welke investeringen in de netwerken nodig zijn om te voldoen aan de toekomstige vraag naar energie. Netbeheerders Coteq, Enexis, Enduris, Liander, Stedin, Rendo, TenneT en Westland Infra presenteerden afgelopen mei hun concept-investeringsplannen voor uitbreiding van het elektriciteitsnet voor de periode tot 2030.

Plannen voldoen nog niet aan eisen
Op sommige onderdelen vond de ACM de investeringsplannen dus nog onvoldoende uitgewerkt. Inmiddels zijn verbeteringen doorgevoerd in de onderbouwing van de plannen, maar de plannen voldoen nog niet aan alle eisen.

De ACM meldt hierbij wel dat deze eerste ronde van toetsen voor alle partijen een nieuw traject was. Verdere verbetering van de plannen zou in deze fase veel tijd kosten, terwijl de netbeheerders ondertussen al zijn begonnen met de voorbereiding voor de volgende ronde in 2022. Daarom kiest de ACM voor een traject met de netbeheerders om de volgende plannen, die zij op 1 januari 2022 moeten indienen, verder te verbeteren. De ACM stelt vanuit haar expertise verder in gesprek te gaan met netbeheerders en stakeholders om vanuit een integraal beeld van de problematiek oplossingen te vinden voor investeringszekerheid op langere termijn.

Zorgen over Liander, Enduris, Enexis en TenneT
De toets van de ACM laat zien dat het huidige tekort aan transportcapaciteit dat zich op meerdere plaatsen in de elektriciteitsnetten voordoet, de komende 5 tot 10 jaar nog zal aanhouden. Netbeheerders Liander, Enduris, Enexis en TenneT kunnen niet alle investeringen die noodzakelijk zijn voor de oplossing van het tekort, tijdig realiseren. Dat kan volgens de ACM de voortgang van de energietransitie vertragen. ‘Het algemene beeld is dat zij net als de andere netbeheerders veel investeren in het elektriciteitsnet om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar transport. Desondanks verwacht de ACM bij deze vier netbeheerders een voortdurend tekort aan transportcapaciteit in de komende 5 tot 10 jaar’, schrijft de ACM in een brief over de investeringsplannen en haar bevindingen een brief aan minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat. 

Problemen nemen komende 5 tot 10 jaar toe
‘De beschikbare transportcapaciteit loopt nu al achter op de vraag’, vervolgt men in de brief. ‘Dit was bij de ACM reeds bekend door meldingen over de bestaande capaciteitsknelpunten op de door TenneT, Liander, Enexis en Enduris beheerde netten of overschrijdingen van de 18 weken termijn voor de aansluiting van wind- en zonneparken. Op basis van de investeringsplannen van de 4 genoemde netbeheerders neemt deze problematiek naar het oordeel van de ACM de komende jaren verder toe, omdat op veel plaatsen de timing van de voorgenomen investeringen in het elektriciteitsnet achterblijft bij de in hun scenario’s voorspelde vraag. Netbeheerders kunnen dit in sommige gevallen tijdelijk mitigeren door operationele maatregelen, zoals congestiemanagement. Toch betekent dit vaak dat er onder andere aan producenten van duurzame energie transportcapaciteit geweigerd zal worden en dat netbeheerders niet tijdig kunnen voldoen aan de aanvullende vraag naar transportcapaciteit die uit plannen van regionale overheden voortvloeit.’

Tekort neemt toe
Netbeheerders kunnen dit in sommige gevallen tijdelijk oplossen door operationele maatregelen, zoals congestiemanagement. Maar ook dit is volgens de ACM niet zonder gevolgen. Bijvoorbeeld producenten van duurzame energie kan tijdelijk transportcapaciteit geweigerd worden. Of netbeheerders voldoen niet direct aan de aanvullende vraag naar transportcapaciteit die uit plannen van regionale overheden voortvloeit. Er is volgens de ACM geen snelle oplossing voor het capaciteitsprobleem, maar de organisatie onderstreept het belang van een gezamenlijke inspanning voor het vinden van oplossingen op de langere termijn.

In de brief aan minister Wiebes schrijft de ACM hierover het volgende: ‘De ACM kan het blijven bestaan of ontstaan van congestie, of het niet tijdig voldoen aan de vraag naar transportcapaciteit, niet voorkomen door het opleggen van een bindende gedragslijn op deze investeringsplannen of het toepassen van andere formele instrumenten. Naar de mening van de ACM vergt deze complexe problematiek een gezamenlijke aanpak om een mogelijke vertraging van de energietransitie en van de uitvoering van het Klimaatakkoord te voorkomen en tegelijkertijd de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden. Om de congestie structureel op beheersbaar niveau te houden is het nodig dat netbeheerders langer vooruitplannen en slim investeren. De ACM acht het noodzakelijk dat netbeheerders daarin zoveel mogelijk worden ondersteund. Als het bijvoorbeeld eerder duidelijk is welk type energie-infrastructuur waar en wanneer nodig en wenselijk is, kunnen netbeheerders beter invulling geven aan hun rol om het behalen van klimaatdoelstellingen te faciliteren tegen de laagste maatschappelijke kosten. Samenwerking tussen alle stakeholders, zoals binnen de regionale energiestrategieën, levert zo een integraal beeld op voor Nederland en investeringszekerheid op langere termijn.’

Verbeterslag nodig
Manon Leijten, bestuurslid ACM, over de uitkomsten van de toets: ‘We constateren dat de huidige investeringsplannen van de netbeheerders het tekort aan transportcapaciteit de komende jaren niet oplossen. Dat is zorgelijk, want het kan de voortgang van de energietransitie vertragen. Nadere inspanningen van alle partijen zijn dus nodig om de transitie te laten slagen.’ 

De initieel ingediende investeringsplannen bevatten nog niet alle voor een toets noodzakelijke informatie. De ACM heeft daarom bij netbeheerders aanvullende informatie opgevraagd. De netbeheerders hebben hun investeringsplannen op verzoek van de ACM vrijwillig aangepast. Dat betekende dat de volledigheid en kwaliteit van de onderbouwing van deze eerste ronde investeringsplannen zo is verbeterd dat de ACM geen bindende gedragslijn hoefde op te leggen. De ACM heeft aan de netbeheerders laten weten dat zij hun investeringsplannen kunnen vaststellen.

Bij dit oordeel past de kanttekening dat de ACM vindt dat de netbeheerders een verbeterslag moeten doorvoeren in de investeringsplannen die uiterlijk op 1 januari 2022 moeten worden ingediend, om het doel te bereiken waarvoor de toets door de wetgever in het leven is geroepen. Belangrijke onderdelen die moeten verbeteren zijn de scenariostudies, de concretisering van kwaliteitsknelpunten en de onderbouwing van de gekozen oplossing voor knelpunten.

Netbeheer Nederland: geluid al langer hoorbaar
Netbeheer Nederland laat in een reactie weten de conclusies van de ACM te begrijpen. ‘In haar toets constateert de ACM dat de nu opgenomen concrete investeringen niet voldoende zijn om alle voorziene knelpunten in de netten weg te nemen. Hier is meer voor nodig dan alleen extra investeringen. Deze conclusie sluit aan bij het geluid dat ook de netbeheerders zelf al langere tijd laten horen: de energietransitie vraagt niet alleen om investeringen in het net, maar vooral ook om samenwerking aan een slimme, efficiënte inrichting van ons toekomstige energiesysteem. De toets van de ACM beaamt dit.’

De netbeheerders wijzen er verder op dat investeringen slim, efficiënt en met een integrale blik op het energiesysteem gedaan moeten worden. ‘Samen met andere partijen wordt daarom gewerkt oplossingen voor het beter benutten van de bestaande netten, het verminderen van stroompieken en het vergroenen van gasnetten. Daarnaast pleiten we voor meer regie op volumes en locaties, betere afstemming tussen partijen en het versnellen van ruimtelijke procedures. Een procedure voor de realisatie van bijvoorbeeld een transformatorstation kan nu tot wel zeven jaar of langer in beslag nemen.’