Nationaal Park Nieuw Land: ‘Onderzoek naar grootste zonnepark van Nederland in Markermeer’

Provinciale Staten van Flevoland hebben de ontwikkelingsvisie van Nationaal Park Nieuw Land vastgesteld. Francine Houben van bureau Mecanoo is de auteur van de visie. De komende jaren werkt provincie Flevoland samen met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat, het Flevo-landschap, gemeente Almere, gemeente Lelystad en waterschap Zuiderzeeland aan de realisatie van de ontwikkelingsvisie.

29.000 hectare
Nationaal Park Nieuw Land bestaat uit de Oostvaardersplassen, Lepelaarplassen, Marker Wadden en het Markermeer. De gebieden vormen samen het jongste Nationaal Park van Nederland op de bodem van de voormalige Zuiderzee. Het gebied is 29.000 hectare groot.

Houben hierover: ‘Nieuw Land wordt een Nationaal Park nieuwe stijl, waar flora en fauna centraal staan. Het is ook een park dat mens en natuur bij elkaar brengt, een aantrekkelijke en educatieve belevenis voor alle generaties. Met dijken en panorama's, moerassen en rietoevers, nieuwe eilanden en nog meer flora en fauna. Met ruimte voor rust, duisternis, ruigte en avontuur.’

Onzichtbaar zonneveld in een atol
Houben stelt in de visie dat er iets voor te zeggen is om een Nationaal Park als Nieuw Land te ontzien van grootschalige energieopwekking. Maar als men die keuze maakt, is het volgens haar niet mogelijk om de eigen CO2-footprint te compenseren. Daarom is in de ontwikkelingsvisie afgetast wat het betekent als men wel voldoende energie wil opwekken om de CO2-footprint van met name de aanleg van eilanden en ondieptes te neutraliseren.

Grootschalige opwekking van zonne-energie biedt daarbij volgens Houben perspectief, want de zonnepanelen kunnen letterlijk ‘uit het zicht gehouden worden’. Aangezien de enige potentieel geschikte plekken voor grootschalige opwekking van zonne-energie in het Markermeer liggen, gaat het er volgens haar om, om de natuur van het Markermeer te versterken. Een mogelijke vorm is die van een zonneveld in een ‘atol’, een ringvormig eiland.

Foerageergebieden
De zonnepanelen staan bij het concept van Houben in het water: ‘De verhoogde rand eromheen houdt de golfslag uit het atol en biedt ruimte voor natuur en recreatief gebruik. De spaarbekkens van de Biesbosch zijn een bestaand voorbeeld van dit concept. Zo’n atol draagt bij aan de natuur als het water binnen het atol ondiep tot zeer ondiep is. Het resterende licht in het luwe water is genoeg voor de ontwikkeling van waterplantvegetaties en bodemleven. Het wordt daarmee een zeer geschikt opgroeigebied voor jonge vis, en dus aantrekkelijk voor visetende vogels zoals reigers en futen, waarbij dan wel een oplossing gevonden moet worden voor de uitwerpselen op de zonnepanelen. Het water moet diep genoeg zijn om opgaande begroeiing uit te sluiten en de toegankelijkheid voor het beheer per boot mogelijk te maken. Verhoogde uitsparingen in het zonneveld bieden kans op plasdras- en rietmilieus, waardoor nieuwe foerageergebieden ontstaan. Technisch kan zo’n ondiepte binnen een atol gemaakt worden met de onbruikbare bovengrond die vrijkomt bij zandwinning in het Markermeer.’

Schaalniveau
De mogelijke locaties van zo’n zonneveld in het Nationaal Park zijn volgens Houben zeer afhankelijk van het benodigde schaalniveau. Tot een omvang van 25 tot 50 hectare valt het te integreren binnen de aanleg van eilanden. Een omvang van 250 tot 350 hectare is in potentie mogelijk als toevoeging aan het (schier)eiland voor de kust van Lelystad, door juiste situering (afstand en zichtlijnen) voornamelijk buiten het gezichtsveld van Batavia-Haven. Binnen de contouren van het Nationaal Park is voor een grotere schaal – tot circa 1.000 hectare – alleen ruimte tussen de Marker Wadden en Enkhuizen.

Plannen pril, nadere verkenning
De ideeën ten aanzien van (een) zonne-eiland(en) in het Markermeer zijn volgens Houben nog te pril om de wenselijkheid en haalbaarheid te kunnen beoordelen. Daar is een verdere verkenning voor nodig. Daarbij moeten volgens de auteurs van de ontwikkelingsvisie 3 vragen centraal staan:

1. Kan grootschalige opwekking met zonnepanelen een significante bijdrage leveren aan de missende habitats in het Markermeer en een combinatie vormen met natuurontwikkeling?
2. Is grootschalige opwekking met zonnepanelen vanuit economisch oogpunt te combineren met ondiep water en plaatselijke plasdrasmilieus, zowel wat betreft de aanleg als de exploitatie?
3. Kan grootschalige opwekking met zonnepanelen rekenen op draagvlak als deze vanaf de oevers volledig aan het zicht is onttrokken? En zo ja: onder welke voorwaarden?

Als minimaal een van deze 3 vragen negatief wordt beantwoord, dan lijkt er volgens Houben geen mogelijkheid voor een of meer zonne-eilanden in het Nationaal Park.

Reportage NOS
De NOS maakte onderstaande reportage over het concept van het Nationaal Park Nieuw Land.