Het dilemma | Helpt een nationaal doel voor energieopslag de markt vooruit?

Hoe kijk jij terug op 2025?
‘De markt voor batterijen groeit fors, zo blijkt uit het marktonderzoek dat we dit jaar samen met Ecorys deden. Inmiddels is zo’n 2,1 gigawattuur aan batterijcapaciteit in Nederland gerealiseerd. Dat betekent dat de markt het afgelopen jaar verdubbelde. De verwachting is dat we eind 2027 op zo’n 15 gigawattuur zitten; dat lijkt haalbaar.

Overal in Nederland worden momenteel en masse batterijen geïnstalleerd?
‘Absoluut, het gaat nu heel snel. Maar dat is nog niets in vergelijking met wat er de komende 2 jaar staat te gebeuren. We staan aan de vooravond van een enorme toename, mede dankzij de inspanningen van ESNL, bijvoorbeeld op het gebied van contracten, subsidies en vergunningen.’

Die groei betreft voornamelijk grote energieopslagsystemen?
‘Die kent 2 niveaus. Het gaat nu hard met utiliteitsbatterijen. Ook het aantal grote batterijen achter de meter neemt snel toe. Dit marktsegment was tot voor kort in mist gehuld; de exacte aantallen over de uitrol waren niet bekend. Wij hebben die best onzichtbare groei echter weten te kwantificeren, samen met dataspecialist Voltho. Het ging dit jaar 7 keer sneller dan in 2024. De eerste subsidie voor deze systemen is nu ook een feit: Flex-e. Daarnaast gaan we bij ESNL uit van meer dan 50.000 geïnstalleerde thuisbatterijen in Nederland (red. inclusief plug-inbatterijen).’

Energieopslag is niet meer te stoppen…
‘Wat betreft de opslag van energie in warmte is het verhaal anders. Er is sprake van een lichte toename van kleinschalige commerciële warmtetopslagsystemen. Collectieve warmteopslag, bijvoorbeeld buffers op wijkniveau, komt echter nog nauwelijks van de grond, en dat geldt ook voor industriële inzet. Daarnaast is energieopslag in moleculen nog een heikel punt.’

Waarom?
‘Onder meer omdat de waterstoftransitie het lastig heeft. Daarbij moet wel worden gezegd dat er op dit moment aan de eerste Nederlandse cavernes wordt gewerkt, door Nobian, een van onze leden. Dat gaat echter met uitdagingen gepaard. Het is een complex proces. Zo zijn er tientallen vergunningen nodig; voor het verkrijgen van de ene is het doorgaans wachten op het verlenen van de andere. Dat is zorgwekkend. Er is ook op dit vlak haast geboden.’

Maar er is sprake van een grote doorbraak, de uitrol van batterijen gaat nu vanzelf…
‘Dat zou ik niet zo willen zeggen, allereerst vanwege de financiële uitdagingen. Het verhaal van hoge transporttarieven speelt al heel lang. Die leggen nog steeds een grote druk op de businesscases. De ACM kijkt nu echter nog eens naar de toegevoegde waarde van batterijen voor het net, en of de geldende tarieven in dat kader moeten worden aangepast. Daar zijn we blij mee. Daarnaast is vergunningverlening een bottleneck.’

Door gemeenten…
‘Lokale inpassing is vaak problematisch. Bij veel gemeenten ontbreekt de nodige kennis, onder andere over de techniek en meerwaarde van deze energieopslagsystemen. Daarom hebben we bij ESNL nu iemand die hen daarbij ondersteunt, hen onder andere van informatie en advies voorziet. Daarnaast is ook technische inpassing complex. Zo krijgt de sector vanuit Europa steeds meer regels op zijn dak, bijvoorbeeld aangaande veiligheid, recycling en cybersecurity. Daar moeten bedrijven zich op voorbereiden.’

Het gaat snel, maar gaat het snel genoeg?
‘Dat is een persoonlijke zorg van mij. TenneT rekent met zo’n 25 gigawattuur aan batterijcapaciteit in 2030; die is nodig om de leverzekerheidsnorm te bewaken. 15 gigawattuur eind 2027 lijkt reëel, zoals dus uit ons marktonderzoek bleek. Maar dan moet er nog eens 10 gigawattuur bij in 2 jaar. Het rendement van batterijen is voor een aanzienlijk deel afhankelijk van verdiensten op diverse energiemarkten, bijvoorbeeld de onbalansmarkt, die nu als de meest interessante geldt. Die lopen snel vol; ze worden niet groter, terwijl het aantal spelers toeneemt.’

Wat moet er gebeuren?
‘Dat betekent dus dat er nieuwe verdienmarkten moeten optreden, bijvoorbeeld de congestiemarkt en intradaymarkt, die nu nog vooral door fossiel wordt beïnvloed. Dat gaat gebeuren, maar gebeurt het op tijd? Dat is de grote vraag, en die leidt tot veel onzekerheid bij financiers. Dat alles wil echter niet zeggen dat er geen belangrijke stappen vooruit zijn gezet dit jaar, ook door netbeheerders en de overheid.’

Netbeheerders staan anders tegenover batterijen dan voorheen?
‘Dat hebben we met zijn allen bereikt, en daar ben ik trots op. Netbeheerders zagen batterijen als een bedreiging en wilden de aansturing beperken. Daarna werd gesproken over het belang van net-neutrale inzet. Nu wordt ingezien dat ze net-ondersteunend kunnen zijn en juist congestie kunnen beperken. In dat kader kennen we sinds dit jaar nu ook het capaciteitssturingscontract (csc), waarbij een vergoeding tegenover juiste inzet staat. De netbeheerders hebben dus een draai van 180 graden gemaakt.’

En de overheid?
‘Het Nationaal Actieplan Energieopslag dat ESNL november dit jaar overhandigde aan demissionair minister Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans bevat tientallen aanbevelingen van de opslagsector om de inzet van energieopslag in Nederland te versnellen. Inmiddels heeft ze aangekondigd dat er een beleidsstrategie energieopslag wordt ontwikkeld en daarnaast wordt er gewerkt aan concrete opslagdoelen voor 2030 en 2050. Dat betekent prioritering op wat nodig is voor versnelling met die doelen voor ogen, en dat dat ook opgestuurd gaat worden met concrete maatregelen. Dat is heel grote winst.’