ACM verplicht netbeheerder in congestiegebieden prioriteringskader te gebruiken

De netbeheerders worden door de waakhond verplicht om vanaf 1 januari 2026 in congestiegebieden het prioriteringskader te gebruiken. Aanvragers krijgen niet automatisch voorrang. Zij moeten daarvoor bij de netbeheerder met bewijsstukken aantonen dat zij voorrang moeten krijgen.

Belangrijke maatschappelijke functie
Het prioriteringskader bepaalt hoe netbeheerders de schaarse transportcapaciteit op het elektriciteitsnet verdelen. Projecten die zorgen voor meer ruimte op het stroomnet worden als eerste aangesloten. Daarna krijgen sectoren en activiteiten met een belangrijke maatschappelijke functie voorrang, zoals woningbouw, ziekenhuizen, scholen en defensie. Hiermee kunnen deze projecten zoveel mogelijk doorgang vinden.

Aanleiding nieuw besluit
De waakhond stelde het nieuwe prioriteringskader vast naar aanleiding van een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven. De hoogste bestuursrechter vernietigde het huidige kader. Volgens het college was de toezichthouder bevoegd om een prioriteringskader vast te stellen, maar moest de ACM beter onderzoeken en motiveren welke partijen voorrang moeten krijgen. Dat heeft de waakhond nu gedaan na consultatie van 106 reacties op het ontwerpbesluit.

‘Er zijn in veel regio’s steeds langere wachtlijsten voor toegang tot het stroomnet’, zegt Manon Leijten, bestuurslid van de ACM. ‘Het is dus belangrijk dat de schaarse transportcapaciteit zo goed mogelijk verdeeld wordt op basis van objectieve criteria. Dit kader zorgt ervoor dat maatschappelijke projecten zo veel mogelijk doorgang kunnen vinden.’

Voorrang voor 3 categorieën
Het definitieve prioriteringskader behoudt de 3 categorieën die de ACM in het eerdere prioriteringskader had ingevoerd. De eerste categorie betreft congestieverzachters, projecten die direct ruimte op het elektriciteitsnet maken. Hieronder vallen bijvoorbeeld batterijen, die energie kunnen opslaan en later weer kunnen leveren. Hierdoor kunnen meer partijen gebruik maken van het stroomnet.

De tweede categorie betreft veiligheid, met projecten die essentieel zijn voor de nationale veiligheid. Deze categorie is uitgebreid met functies zoals zeer sensitieve technologieën, alarm- en waarschuwingsdiensten zoals C2000, beveiligde communicatiekanalen, douane, verkeersveiligheid, bloedvoorziening en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. De derde categorie ziet op basisbehoeften zoals woningbouw, onderwijs, openbaar vervoer, telecommunicatie en gasopslagen voor gasleveringszekerheid.

Woningbouw met voorrang
Vanwege het grote tekort aan woningen krijgen alle verschillende woonvormen voorrang. Van grootschalige woningbouwprojecten en gedeelde huisvesting zoals asielzoekerscentra, zorg, opvang en arbeidsmigranten tot individuele verzwaringen voor woonhuizen. Ook heeft de ACM het mogelijk gemaakt dat gemeenten vroeg in de planfase van een woningbouwproject prioriteit kunnen aanvragen.

Op dit moment reserveren netbeheerders transportcapaciteit voor toekomstige kleinverbruikers. Dit betekent dat er ondanks congestie nog ruimte op het net kan zijn voor kleinverbruik ontwikkelingen. Grootverbruikers zoals ziekenhuizen, activiteiten van defensie, scholen en openbaar vervoer staan wel in de wachtrij. Het onderscheid tussen groot- en kleinverbruik zegt niets over de maatschappelijke waarde van een partij. Deze werkwijze doet dus geen recht aan de volgorde van het prioriteringskader en moet daarom veranderen.

Overgangsperiode tot juli
Tot 1 juli 2026 blijft de huidige werkwijze gelden en kan ook woningbouw, zolang daar capaciteit voor is, op de bestaande wijze worden aangesloten. Dit biedt ook ruimte aan kleinverbruikers om zich voor te bereiden op de nieuwe werkwijze. Netbeheerders, het ministerie van Klimaat en Groene Groei, het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, de ACM, het Interprovinciaal Overleg en de Vereniging Nederlandse Gemeenten werken samen aan de nieuwe werkwijze van eerder aanvragen die zowel voor klein- als grootverbruikers zal gelden.

Geen automatische voorrang
Aanvragers krijgen niet automatisch voorrang. Zij moeten daarvoor bij de netbeheerder met bewijsstukken aantonen dat zij voorrang moeten krijgen. De ACM heeft bij het toevoegen van functies wel kritisch gehandeld omdat een te breed kader niet effectief is.

De toezichthouder stelt er rekening mee te houden dat gewijzigde maatschappelijke omstandigheden tot aanpassing van het kader kunnen leiden. De recente discussie over Europese en nationale soevereiniteit en weerbaarheid is daar een voorbeeld van. Om rekening te houden met gewijzigde maatschappelijke omstandigheden, zal de ACM het prioriteringskader periodiek evalueren.