Rijk wordt aandeelhouder in warmtebedrijven om uitrol warmtenetten te versnellen

De nationale deelneming moet zorgen voor meer publieke uitvoeringskracht bij de transitie naar duurzame warmtenetten.

Publieke participatie
De aanleiding voor deze deelneming is de Wet collectieve warmte (Wcw), die voorschrijft dat de meerderheid van de aandelen in een warmtebedrijf in handen moet zijn van publieke partijen zoals gemeenten, provincies of het Rijk. Uit verschillende onderzoeken naar publieke uitvoeringskracht blijkt echter dat lokale overheden niet altijd over voldoende middelen of expertise beschikken.

Demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei schrijft in een Kamerbrief: ‘De investeringsopgave is van zodanige omvang dat niet van lokale overheden kan worden verwacht dat ze in alle gevallen voldoende middelen inbrengen om tijdig de meerderheid van de aandelen in een publiek warmtebedrijf te verkrijgen.’

De nationale deelneming wordt als minderheidsaandeelhouder vormgegeven met maximaal 40 procent van de aandelen voor het Rijk. De overige 60 procent moet komen van andere publieke partijen zoals gemeenten en provincies. Minister Hermans stelt dat wordt geprobeerd om voor een zo laag mogelijk percentage in te stappen, om onnodige kapitaalverstrekking en zeggenschap vanuit het Rijk te voorkomen.

Regionale warmtebedrijven
De nationale deelneming mag alleen participeren in regionale warmtebedrijven of bedrijven die naar regionaal niveau toegroeien. Volgens het kabinet bieden regionale warmtebedrijven schaalvoordelen op het gebied van kostenefficiëntie, professionaliteit en risicospreiding. Dit is vooral voordelig voor kleinere gemeenten met beperktere capaciteit.

Naast de 87 miljoen euro voor de opstartfase is 137 miljoen euro gereserveerd onder voorwaarden. Na 2 jaar wordt geëvalueerd of de opbouw van de collectieve warmtemarkt op gang komt en of er voldoende animo is bij medeoverheden en andere medeaandeelhouders.

Garantieregeling
Het kabinet stelt ook 174,5 miljoen euro beschikbaar voor een Garantieregeling Warmtenetten (GRW). Deze regeling moet warmtebedrijven helpen om gemakkelijker vreemd vermogen aan te trekken voor de realisatie van warmtenetten.

Na onderzoek heeft het kabinet besloten om een garantieregeling in te zetten in plaats van een waarborgfonds. Een garantieregeling is volgens het kabinet een ‘lichter instrument’ dat door het Rijk zelf wordt uitgevoerd in plaats van door een externe entiteit.

WarmtelinQ
Het kabinet investeert vanuit het Klimaatfonds 195 miljoen euro in het WarmtelinQ-project, dat restwarmte uit de Rotterdamse haven naar Den Haag en Leiden moet transporteren. Het project kampt met kostenoverschrijdingen van ongeveer 500 miljoen euro bovenop het oorspronkelijke budget van 644 miljoen euro.

Volgens het ministerie blijft WarmtelinQ fase 2 ondanks de tegenvaller de verduurzamingsoptie met de laagste nationale kosten voor woningen in de regio Leiden. Naar verwachting wordt het tracé Vlaardingen-Den Haag in het eerste kwartaal van 2027 in gebruik genomen en het tracé Rijswijk-Leiden in het derde kwartaal van 2028. Voor tracé Rijswijk-Leiden en tracé Vondelingenplaat-Vlaardingen lopen er momenteel nog bezwaarprocedures bij de Raad van State, waardoor de planning nog kan wijzigen.