Nieuwe Europese eisen verplichten Vlaamse gemeenten tot lokale warmteplannen

Het wijzigingsdecreet introduceert het energie-efficiëntie eerst (E1st)-principe als fundamenteel uitgangspunt. Dit houdt in dat energiebesparing en efficiëntie de hoogste prioriteit moeten krijgen bij energieplanning en -beleid, voordat andere maatregelen zoals het overschakelen op hernieuwbare energie of het uitbreiden van de energie-infrastructuur worden overwogen.

Gemeentelijke verplichtingen
Het E1st-principe moet bij belangrijke beslissingen over energiesystemen voortaan worden toegepast door zowel publieke als private spelers. Het voorontwerp dat de Vlaamse regering nu gepresenteerd heeft, voorziet in een algemene rechtsgrond voor de landelijke overheid om verplichtingen op te leggen rond energie-efficiëntieoplossingen.

Een van de ingrijpende veranderingen is de verplichting voor gemeenten met meer dan 45.000 inwoners om een lokaal warmteplan op te stellen. Dit plan moet aangeven waar warmte- en koudenetten kunnen komen en hoe deze zullen worden aangelegd. In Vlaanderen vallen momenteel 19 gemeenten onder deze verplichting.

Het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) wordt aangewezen als beoordelingsinstantie voor de plannen. Gemeenten die niet aan hun verplichtingen voldoen, kunnen een administratieve boete krijgen tussen 1.000 en 200.000 euro. Daarnaast kan een dwangsom worden opgelegd van 100 euro per kalenderdag per 10.000 inwoners.

Bedrijfsverplichtingen
Ook voor bedrijven met hoog energieverbruik komen er nieuwe eisen. Ondernemingen met een gemiddeld jaarlijks energieverbruik van meer dan 85 terajoule moeten een energiebeheersysteem invoeren. De kwaliteit van deze systemen wordt gewaarborgd door certificering via een door de Vlaamse Regering aangewezen instantie.

Het voorontwerp bevat tevens bepalingen rond monitoring van het energieverbruik van datacenters. Datacenteruitbaters moeten periodiek informatie rapporteren, waarbij de eerste rapportage na inwerkingtreding van het decreet uiterlijk op 15 maart 2026 moet plaatsvinden.

Regulator en netbeheerders
De Europese richtlijn legt ook verplichtingen op aan netbeheerders en de Vlaamse Nutsregulator. Netbeheerders moeten rekening houden met het energie-efficiëntie eerst-principe bij investeringsplannen en dienen netverliezen te monitoren met het oog op verbetering.

De Vlaamse Nutsregulator, die ontstaat uit de samenvoeging van de waterregulator en de VREG, moet bij de goedkeuring van distributienettarieven eveneens rekening houden met energie-efficiëntie en hieraan een specifiek deel van zijn jaarverslag wijden.

Vervolgtraject
Het voorontwerp van het decreet van de Vlaamse Regering wordt nu voor advies voorgelegd aan de Vlaamse Nutsregulator, de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (Minaraad).

Na een tweede principiële goedkeuring volgt advies van de Raad van State, definitieve goedkeuring en behandeling in het Vlaams Parlement.