Het Dilemma | Moeten batterijen de restcapaciteit van het hoogspanningsnet krijgen?

Hoe kijk jij naar het nieuws dat hoogspanningsnetbeheerder TenneT deze week naar buiten bracht?
‘Het is toch een beetje alsof Rijkswaterstaat zou melden dat het groot nieuws heeft; dat er tussen 10 uur ’s ochtends en 4 uur ’s middags geen files staan en er dan nog best wel wat auto’s bij kunnen. Vrijwel iedereen weet inmiddels dat het capaciteitsprobleem van het net tijdens de piekuren speelt. Het is natuurlijk wel erg mooi dat nu duidelijk is hoeveel capaciteit er is, en dat die uitgegeven kan worden.’

9,1 gigawatt is heel veel vermogen…
‘Ruim 40 procent van de huidige Nederlandse piekvraag, meldt TenneT. Maar die vindt plaats in de spits. Die restcapaciteit kan worden vergeven via nieuwe tijdsduurgebonden transportcontracten (TDTR). Daarmee mag je jaarlijks gedurende minimaal 85 procent van de tijd je aansluiting gebruiken. Dat kan dan wel alleen op de momenten dat TenneT die capaciteit vrijgeeft. Je weet van tevoren dus niet precies wanneer je capaciteit tot je beschikking hebt.’

Dat is interessant voor exploitanten van grote batterijen. Zo tekenden GIGA Storage en Lion Storage al een tijdgebonden contract.
‘Grote batterijen kunnen in principe goed gebruikmaken van die restruimte overdag, bijvoorbeeld door dan stroom goedkoop in te kopen om op te laden, en tijdens de spits weer te verkopen tegen een hogere prijs, en dus te ontladen. In veel gevallen zijn deze laad- en ontlaadacties, die ingegeven worden door een marktprikkel, ook gunstig voor het tegengaan van congestie.’

Het is dan ook logisch dat batterijen voorrang krijgen bij het vergeven van die restruimte?
‘Ik zou dat niet willen zeggen. Hoewel het verleidelijk is om te denken dat batterijen altijd congestie verzachten, is dat helaas niet zo. Ze leggen dus wel degelijk beslag op capaciteit, die ook voor andere partijen van grote waarde kan zijn. Bij het uitgeven van dit soort flexibele capaciteit wordt impliciet een complexe puzzel gelegd. Veronderstel bijvoorbeeld eens dat we nu alle beschikbare TDTR aan grootschalige batterijen toekennen, wat betekent dat dan voor de ruimte die in de toekomst nog beschikbaar is voor industriële afnemers die als zij, geheel naar de wens van de netbeheerders, hun elektriciteitsgebruik hebben weten te flexibiliseren? Kunnen we die partijen dan nog iets bieden? Daar moet je in mijn ogen nu over nadenken.’

Batterijen dragen doorgaans bij aan meer ruimte op het net…
‘Dat kunnen ze zeker. Echter, het feit dat batterijen ook tijdsduurgebonden capaciteit willen contracteren betekent dat ook zij niet alleen maar extra transportcapaciteit vrijmaken, maar ook capaciteit gebruiken die aan een ander had kunnen worden toegekend. Als dat niet zo was, zou het aansluiten van batterijen immers überhaupt geen probleem zijn. Dat is een fundamenteel, maar relevant punt. Ik hoor nog wel eens dat batterijen alleen maar positief zouden zijn voor de beschikbare capaciteit en dat ze daarom voorrang moeten krijgen bij de toekenning van transportcapaciteit, maar ik vind dat maar moeilijk te geloven. Als je echt geen beslag op capaciteit legt, heb je ook geen voorrang nodig. Niet toevallig komt die boodschap niet zelden uit de hoek van mensen die ook batterijsystemen willen verkopen of ontwikkelen.’

De taart moet eerlijk worden verdeeld?
‘Je kunt die op allerhande manieren in stukjes snijden. Het uitgangspunt moet daarbij altijd zijn dat dat op een faire manier gebeurt. Je kunt je afvragen of het verstandig is nu expliciet voorrang te geven aan batterijen terwijl zoveel bedrijven de gevolgen van overvolle netten ondervinden. De wachtlijst voor aansluitingen is enorm, ook bij regionale netbeheerders die feitelijk ook tot de klanten van TenneT behoren. Of TDTR hier ook een rol in kunnen spelen, is nog onduidelijk. Deze onzekerheden zijn voor mij een signaal dat we goed vooruit moeten kijken. Daarbij is het altijd afhankelijk van de omstandigheden en locatie hoeveel en wat er mogelijk is.’

Je doelt op?
‘Neem bijvoorbeeld de regio Groningen/Drenthe. Daar werd in 2023 de 380-kilovolt-verbinding tussen Eemshaven en Vierverlaten in gebruik genomen. Toch is zelfs daar transportschaarste. TenneT geeft nu aan dat daar 1.100 megawatt aan flexibele capaciteit beschikbaar is. In Flevoland, Gelderland en Utrecht lijkt de situatie op het net een stuk ernstiger. Dat zie je ook terug in de hoeveelheid capaciteit die TenneT daar denkt te kunnen uitgeven – 100 megawatt. Op zo’n plek flexibiliteit inzetten om transportschaarste te verminderen, is een goed idee, maar daar moet je dus nóg kritischer zijn bij het verlenen van voorrang, bijvoorbeeld aan batterijen, simpelweg omdat daar nog minder ruimte is te vergeven.’

Vele batterijprojecten wachten op het toekennen van capaciteit, gaat TenneT daar goed mee om?
‘Er wordt voor zover ik weet op dit moment niet per definitie prioriteit gegeven aan deze projecten. Dat lijkt mij ook een goede zaak. Tegelijkertijd zijn er knelpunten in het net die kunnen worden opgelost met extra invoedend vermogen. Daar zouden batterijen een positieve bijdrage kunnen leveren. Hoe meer inzicht TenneT kan geven in waar zij dit goed kunnen gebruiken, hoe beter bedrijven daar ook in kunnen voorzien, bijvoorbeeld met een batterij. Of ze dan ook voorrang moeten krijgen op transportcapaciteit om andere markten te bedienen, dát is een andere discussie.’