TenneT grijpt in vanwege regeltoestand 2: ‘Partijen varen nu lange tijd in de mist’

TenneT is in Nederland verantwoordelijk voor het handhaven van de vermogensbalans op het hoogspanningsnet. De netbeheerder stelt al geruime tijd met grote en snelle schommelingen in de nationale vermogensonbalans te kampen, wat ook zichtbaar is in het hoge aantal kwartieren waarop er sprake is van regeltoestand 2 (red. zie kader).

Impact
De hoogspanningsnetbeheerder stelt dat deze situatie in Nederland een steeds negatievere invloed heeft op de frequentiekwaliteit van continentaal Europa. Dit dwingt TenneT ertoe op korte termijn maatregelen te nemen en de schommelingen in vermogensonbalans te beperken en dempen. 

Enkele maanden geleden heeft TenneT balansverantwoordelijke partijen (brp’s) en aangeslotenen daarom al gevraagd de regelsnelheid van installaties te beperken tot 20 procent van de maximale capaciteit per minuut. Hoewel hier door diverse marktpartijen gehoor aan gegeven is, is dat volgens de netbeheerder niet voldoende gebleken om de schommelingen in de vermogensonbalans te dempen. 

Vertraging balansdelta 
Analyses en gesprekken met stakeholders hebben volgens de netbeheerder aangetoond dat de onbalansschommelingen het gevolg zijn van het regelgedrag van aangeslotenen binnen het kwartier. Hierbij heeft TenneT geconstateerd dat deze regelacties gekoppeld zijn aan de  gepubliceerde onbalansinformatie binnen de lopende onbalansverrekeningsperiode, de zogenaamde balansdelta publicatie.

Om de schommelingen in de vermogensonbalans op korte termijn beheersbaar te houden, is daarom besloten de balansdelta publicatie met 3 minuten te vertragen naar een totale vertraging van 5 minuten. De verwachting hierbij is dat dat leidt tot een verminderde reactie op de balansdelta-informatie. De langere vertraging geldt vooralsnog voor een periode van 6 maanden. Zodra de onbalansschommelingen niet meer tot inbreuk leiden op de frequentiekwaliteitsnorm voor continentaal Europa stelt TenneT de additionele vertraging gecontroleerd terug te zullen draaien naar de huidige vertraging. Bovendien zullen in deze periode van 6 maanden in overleg ook andere acties worden ondernomen om de frequentiekwaliteit te verbeteren. 

Netcode wijzigen
Omdat de hoogspanningsnetbeheerder verwacht dat het vertragen van de balansdelta publicatie alleen niet voldoende zal zijn om tot de gewenste frequentiekwaliteit te komen, werkt TenneT aan een set van langetermijnmaatregelen.

Die moeten zorgen voor een verbetering van de balanskwaliteit, waaronder het aangekondigde voorstel tot wijzigen van de Netcode voor het vastleggen van de regelsnelheid. TenneT wil het codewijzigingsvoorstel in het eerste kwartaal van 2025 indienen bij de ACM. Verder zullen door de netbeheerder de komende tijd gesprekken met aangeslotenen en brancheverenigingen gevoerd worden om langetermijnverbeteringen te bespreken. 

Ingrijpen begrijpelijk
‘Het is volledig begrijpelijk dat TenneT ingrijpt’, stelt Jan-Willem Zwang van Stratergy. ‘De gemiddeld aaneengesloten duur van op- en afregelen is inmiddels korter dan 10 minuten en het percentage regeltoestand 2 zit dit jaar al ruim boven de 15 procent, een aandeel dat we sinds 2008 niet meer hebben gezien. Daarnaast is het gemiddeld ingezet vermogen om het net in balans te houden ten opzichte van vorige jaren ruimschoots verdubbeld. Slecht voor de portemonnee én slecht voor het klimaat!’

De wijze waarop TenneT ingrijpt, is in de ogen van Zwang helaas wel een gemiste kans. ‘Schrappen van ex-postcorrecties en invoeren van een prikkelcomponent voor onbalans in regeltoestand 2 waarbij het onbalanssignaal met een minimale vertraging wordt weergegeven, was in mijn ogen een beter alternatief geweest.’

In de mist
‘Met een vertraging van 5 minuten, varen partijen die reageren op het onbalanssignaal vanaf nu lange tijd in de mist’, constateert Zwang. ‘Doorgaan op de wijze zoals men deed toen het onbalanssginaal met 1 tot 1,5 minuut werd vertraagd, levert voor hen onacceptabele financiële risico’s op. Het is wel jammer dat TenneT op deze wijze ingrijpt. Reageren op het onbalanssginaal zonder regeltoestand 2 te veroorzaken, zorgt er namelijk voor dat TenneT minder vermogen hoeft te activeren waardoor onbalanskosten juist lager uitvallen.’

TenneT had volgens Zwang ook anders kunnen ingrijpen, bijvoorbeeld door de ex-post correcties niet meer toe te staan. ‘Ex-post wil zeggen dat partijen onbalansposities in regeltoestand 2 onderling kunnen uitwisselen, waardoor de kosten hiervan veel lager uitvallen. ETPA, een platform waarop onbalans in regeltoestand 2 uitgewisseld kan worden, meldde begin dit jaar dat participanten hiermee over 2023 samen 30 miljoen euro aan onbalanskosten hebben bespaard. Begin november maakte ETPA bekend dat over alleen de maand oktober hiermee al 9 miljoen euro is bespaard. Door de ex-post correcties vallen de onbalanskosten in regelstand 2 – helaas – dus wel mee.’

Prikkelcomponent
TenneT kan er volgens Zwang ook voor kiezen weer een prikkelcomponent in te voeren. ‘Bijvoorbeeld een opslag van 500 euro per megawattuur voor onbalansposities in regeltoestand 2 waarbij ex-post correcties niet meer mogelijk zijn. Dan zullen partijen zich wel 2 keer bedenken voor zij hun wind- of zonnepark ineens helemaal uitgooien om nog wat extra’s te verdienen of om de batterij van 100 procent laden in 1 keer om te gooien naar 100 procent ontladen.’