Regeltoestand 2: ‘Grote risico’s bij onbalanshandel met thuisbatterijen’

Dat brengt onder andere kansen met zich mee aangaande de inzet van batterijen op de onbalansmarkt. ‘Dankzij de steeds vaker voorkomende regeltoestand 2 is dit is echter tevens een zeer risicovol verdienmodel’, stelt Sanne de Boer van RaboResearch. ‘Er worden nu mooie beloften gedaan over terugverdientijden van een thuisbatterij door te handelen op de onbalansmarkt. Het is nog maar de vraag of die kunnen worden waargemaakt.’

Verbazing
Sanne de Boer werkt als senior analist Energietransitie bij RaboResearch. ‘Met deze onderzoeksorganisatie richten we ons op wat er buiten ons bedrijf gebeurt’, vertelt ze. ‘Het energietransitieteam waar ik deel van uitmaak, doet onderzoek naar een breed scala aan onderwerpen, onder meer nationaal en internationaal beleid, hernieuwbare-energietechnieken - en marktontwikkelingen. De informatie die we zo opdoen, koppelen we terug naar collega’s en klanten, maar maken we ook publiek toegankelijk. Zo helpen we bij het creëren van het groene energiesysteem van de toekomst.’

De energietransitie is geen gemakkelijke materie, zeker niet voor niet-ingewijden. De Boer ziet kennisoverdracht in dat kader tevens als een persoonlijke missie. In 2020 publiceerde ze ‘De energietransitie uitgelegd’, een boek dat tot haar eigen verbazing snel populair werd. Na die eerste editie volgden verschillende updates, en het behoort inmiddels tot verplichte kost bij verschillende opleidingen op hogescholen. Het gaat, zoals de titel beschrijft, in op feitelijkheden. Moeilijke dingen worden laagdrempelig uitgelegd, bijvoorbeeld beleidsdoelen, waar Nederland naartoe beweegt, wat energie überhaupt is en hoe energiemarkten in elkaar zitten.

Professionals
In het tweede kwartaal van dit jaar ging De Boer dieper in op de ontwikkeling van de energiemarkten. Ze publiceerde een serie van 4 artikelen, in het bijzonder gericht op professionals in de elektriciteitssector. Wie zijn de spelers en wat is hun rol? Hoe werken de verschillende elektriciteitsmarkten? Ontwikkelingen die van invloed zijn op de elektriciteitsmarkten. Kansen en risico’s voor bedrijven en huishoudens bij veranderende elektriciteitsmarkten. Veranderen die markten wezenlijk met het vorderen van de energietransitie?

Grotere volumes
De Boer: ‘Ja en nee. De markten van nu – de groothandelsmarkten en balanceringsmarkten – kennen we al jaren. Ze zijn nodig om risico’s af te dekken en het in evenwicht brengen van vraag en aanbod ten behoeve van stroomzekerheid. Dat werkt uitstekend, onze stroomvoorziening is zeer betrouwbaar. De impact van de energietransitie is echter evident; de Nederlandse elektriciteitsmarkten zijn sterk in beweging. Zo zie je dat er steeds grotere volumes aan stroom worden verhandeld op de intraday-markt –1 van de groothandelsmarkten.

Lastig voorspellen
Op de intraday-markt kunnen balansverantwoordelijke partijen (brp’s) onderling handelen in blokken van 15 minuten. Afwijken van de voorgenomen afname en invoeding, die zij doorgeven aan hoogspanningsnetbeheerder TenneT, kost hen doorgaans geld. Middels deze markt kunnen ze die tot 5 minuten voor levering aanpassen, bijvoorbeeld vanwege veranderende weersverwachtingen. Maar dan nog kan er binnen dat kwartier sprake zijn van een daadwerkelijke mismatch tussen het aanbod van en de vraag naar stroom, bijvoorbeeld omdat zon en wind zich lastig laten voorspellen of vanwege een storing in een energiecentrale of bij een grootverbruiker. Zo ontstaat onbalans op het elektriciteitsnet, en die moet worden gemitigeerd om stroomzekerheid te garanderen.

Niet verzadigd
‘Dat gebeurt via de balanceringsmarkten waarop aanbieders van balanceringsdiensten – bsp’s – tegen een vergoeding vermogen leveren aan Tennet om vraag en aanbod in evenwicht te brengen’, vertelt De Boer. ‘We hebben het dan over de FCR-, aFFR- en de mFFR-markt (red. zie kader). Met name de aFRR-markt is interessant voor flexaanbieders omdat deze markt groter is dan de FCR-markt en toegankelijker voor batterijen. Daarnaast zijn de vergoedingen voor het geleverde vermogen de afgelopen jaren gemiddeld genomen wel gedaald, maar is de volatiliteit van die prijzen toegenomen, wat kansen biedt.’

Balans
Waar bsp’s hun diensten aanbieden op de FCR-, aFRR- en mFRR-markten, kunnen brp’s bijdragen aan het evenwicht van vraag en aanbod via de onbalansmarkt. Feitelijk is dit echter geen markt, maar een verrekening van het verschil tussen de vooraf opgegeven hoeveelheden af te nemen of in te voeden elektriciteit en de daadwerkelijke hoeveelheden afgenomen of ingevoede elektriciteit met de onbalansprijs. Die is dan weer gerelateerd aan de prijzen die op de aFFR-markt tot stand komen. Als een brp via de onbalansmarkt vermogen levert dat bijdraagt aan de balans van het elektriciteitssysteem, dan krijgt de brp daar doorgaans geld voor. Dit hoeft echter niet het geval te zijn wanneer sprake is van de zogenaamde regeltoestand 2.

Complex
De regeltoestand wordt afgeleid van wat er op de aFRR-markt gebeurt. Wanneer er een kwartier geen flexibel vermogen hoeft te worden ingeschakeld om de netbalans te garanderen, is regeltoestand 0 van kracht. Bij regeltoestand -1 is er sprake van een overschot aan stroom. TenneT laat dan vermogen afregelen via de aFFR-markt middels minder injectie en/of meer afname. Het omgekeerde is aan de hand bij regeltoestand +1. In beide gevallen kan geld worden verdiend. Complex wordt het bij regeltoestand 2, waarbij binnen een kwartier een overschot omslaat in een tekort of andersom.

Lees het volledige artikel hieronder in de september 2024-editie van Storage Magazine.