Bijdrage herstelfonds EU aan energietransitie kleiner dan gedacht

De onderzoekers constateren dat de toegewezen financiering voor klimaatprojecten met 34,5 miljard euro overschat zou kunnen zijn. Een van de voorbeelden waarmee de Rekenkamer komt, is Griekenland. Het land introduceert een maatregel op industrieterreinen om rekening te houden met investeringen in zonne-energie, waterbeheer en het opvangen van afvalwater. Bij de uiteindelijke bouw van alle geselecteerde projecten werd echter geen van deze maatregelen genomen.

Tekortkomingen
Minimaal 37 procent van de middelen uit het herstelfonds zouden moeten worden gereserveerd voor klimaatactie. De Europese Commissie berekende afgelopen februari dat 275 miljard euro – oftewel 42,5 procent – van de herstelfondsmiddelen was toegewezen aan maatregelen voor het bereiken van de Europese klimaatdoelstellingen.

De onderzoekers van de Europese Rekenkamer waarschuwen echter dat deze bijdragen met minstens 34,5 miljard euro overschat kunnen zijn, en dat er nog meer problemen zijn. Ze stellen ook tekortkomingen vast in de mijlpalen en streefdoelen voor klimaatrelevante acties, in de rapportage van de werkelijke uitgaven en in de milieuvriendelijkheid van sommige projecten die als ‘groen’ zijn bestempeld.

Planning en praktijk
‘De RRF is een belangrijke investering in de hele EU’, stelt Joëlle Elvinger, het Europese Rekenkamer-lid dat verantwoordelijk is voor het gepubliceerde verslag. ‘Als het herstelfonds goed wordt uitgevoerd, zou de EU hiermee haar ambitieuze klimaatdoelstellingen aanzienlijk sneller kunnen bereiken. Het fonds heeft er momenteel echter onder te lijden dat de betrokken bedragen in de gerelateerde plannen vaak bij benadering worden vastgesteld en dat er discrepanties bestaan tussen planning en praktijk; verder biedt de faciliteit weinig informatie over hoeveel geld er rechtstreeks naar de groene transitie gaat.’

Klimaatcoëfficiënt
De onderzoekers geven aan dat de klimaatbijdrage van RRF-maatregelen in de praktijk niet altijd nauwkeurig wordt bepaald. Voor het berekenen van het deel van het geld dat voor klimaatactie is uitgetrokken, hanteert de Europese Commissie een formule met een ‘klimaatcoëfficiënt’.

Acties waarvan wordt geoordeeld dat zij een aanzienlijke bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering krijgen een coëfficiënt van 100 procent, acties met een niet-marginale, positieve bijdrage een coëfficiënt van 40 procent en fondsen met een neutrale of onbeduidende bijdrage een coëfficiënt van 0 procent. Van veel maatregelen is volgens de onderzoekers de klimaatbijdrage overschat. Bovendien blijken sommige als groen bestempelde projecten bij nader inzien geen direct verband te hebben met de groene transitie. Zo werd aan een maatregel ter verbetering van het waterbeheer een klimaatcoëfficient van 40 procent toegekend. In werkelijkheid werden de middelen besteed aan IT-oplossingen van de overheid om het watervoorzieningssysteem te digitaliseren. Een bijdrage van 0 procent zou daarom passender zijn geweest. Om dit in de toekomst te voorkomen, beveelt de Rekenkamer de EU aan om klimaatrelevante projecten in de toekomst gedetailleerder en nauwkeuriger te beoordelen. Daartoe moet er een betere raming van de klimaatuitgaven komen bij toekomstige financieringsinstrumenten en moeten die ook beter ontworpen worden.