Boete van 53.000 euro voor installatie zonnepanelen door illegale werknemers

In 2022 gaf de Nederlandse Arbeidsinspectie in haar jaarverslag aan vaker onderzoek te willen doen naar bedrijfseconomische drijfveren achter misstanden op de arbeidsmarkt. Dit om na te gaan of de handhaving en boetes wel in verhouding staan tot de drijfveren om gedragsverandering te bewerkstelligen.

24 casussen
De Arbeidsinspectie heeft daarom in de afgelopen periode onderzoek gedaan naar overtredingen van de Wet arbeid vreemdelingen, waarbij de werkgever deze werknemer uit een ‘derde land’ heeft tewerkgesteld zonder de benodigde vergunning.

Het signaal laat zien dat in de 24 onderzochte casussen de boete bijna altijd lager is dan het financiële voordeel dat de werkgever behaalt. De boetes voor het overtreden van de Wet arbeid vreemdelingen hebben namelijk geen gelijke tred gehouden met de ontwikkeling van de welvaart en inflatie. Daarmee is ook het afschrikwekkende effect – om illegale arbeid tegen te gaan – van de boetebedragen uitgehold. De Arbeidsinspectie concludeert dat het nuttig kan zijn om boetenormbedragen van de Wet arbeid vreemdelingen daarom automatisch of minimaal regelmatig aan te passen aan de ontwikkeling van de welvaartsstijging en de inflatie. Dat gebeurt nu niet. De kostenreductie die werkgevers behalen met de overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen, is volgens de Arbeidsinspectie gemiddeld 60 procent.

Ongeval bij installatie 
Een van de 24 casussen heeft betrekking op de zonne-energiesector. Bij het door de Arbeidsinspectie onderzochte incident, waarvan de datum waarop het plaatsvond niet bekend is, is een buitenlandse werknemer tijdens het installeren van zonnepanelen door een lichtplaat gevallen en door het ongeval met zware verwondingen in het ziekenhuis opgenomen.

Als uitvloeisel van het onderzoek naar het arbeidsongeval heeft de inspectie ontdekt dat 6 werknemers uit derde landen zonder de nodige vergunningen meewerkten aan de installatie van zonnepanelen. 5 van deze personen hadden een arbeidsovereenkomst met een Litouws bedrijf. Vanuit daar werden ze uitgeleend naar Nederland. Ook in Litouwen beschikten de werknemers echter niet over de nodige vergunningen om daar te mogen werken. De zesde persoon heeft een arbeidsovereenkomst met een Pools bedrijf, maar de Arbeidsinspectie heeft niet genoeg informatie boven water gekregen over de wijze waarop deze werknemer betaald wordt.

9 euro per uur
‘De werknemers verklaren dat ze 1 tot 3 weken zouden werken aan de installatie van zonnepanelen en daarna mogelijk een verdere klus zouden krijgen’, aldus de Arbeidsinspectie in haar onderzoeksrapport. ‘1 werknemer verklaart iedere dag 8 tot 9 uur te werken, zijn collega 8 tot 11,5 uur. Eén van de derdelanders – tevens slachtoffer van het arbeidsongeval – geeft aan 9 euro netto per uur te verdienen.’

De Arbeidsinspectie schat dat de daadwerkelijke arbeidskosten voor de werkgever op ongeveer 12 euro per uur lagen. Bij legale tewerkstelling op tegen het in Nederland geldende minimumloon zouden de arbeidskosten 18,33 euro per uur bedragen. Het financiële voordeel is daarmee 6,33 euro per uur. ‘Gedurende een periode van 2 weken bedraagt het financiële voordeel bij deze vorm van illegale tewerkstelling 45 uur x 2 weken x 6,33 euro x 5 werkenden 2.849 euro’, concludeert de inspectie. ‘Ervan uitgaande dat het illegale doorlenen van werknemers uit Litouwen een verdienmodel is en de werknemers was toegezegd dat mogelijk andere werkzaamheden zouden volgen, kan het financiële voordeel in een jaar oplopen tot 45 uur x 52 weken x 6,33 euro x 5 werkenden = 74.061 euro.’

Terugverdientijd 38 weken
Deze berekening veronderstelt volgens de inspectie dat het zonne-energiebedrijf in Nederland vakmensen zou kunnen vinden die op minimumloonniveau zonnepanelen kunnen installeren. Omdat dat niet realistisch lijkt, is het feitelijk verkregen loonvoordeel vermoedelijk dus nog groter.

In totaal heeft de Arbeidsinspectie in deze zaak 5 bedrijven als werkgever van de 5 derdelanders aangemerkt. Deze ondernemingen hebben verschillende rollen als opdrachtgever, hoofdaannemer, aannemer, uitlener of doorlener. ‘We kunnen niet nader uitsplitsen welke ondernemingen welk financieel voordeel hebben genoten’, aldus de inspectie. ‘In totaal wordt de 5 betrokken ondernemingen een boetebedrag van 50.000 euro opgelegd voor het illegale tewerkstellen van 5 derdelanders (red. 5 werkgevers x 5 werkenden x 2.000 euro). Daarnaast ontvangen 2 ondernemingen nog een boete van elk 1.500 euro voor het niet voldoen aan de meldplicht in het kader van de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie (WagwEU).’

De totale boete bedraagt daarmee 53.000 euro, maar die is lager dan het financiële voordeel van 74.061 euro. De Arbeidsinspectie heeft voor alle 24 casussen berekend wat de gemiddelde ‘terugverdientijd’ is. Dat is een wat cynische term in dit verband, omdat de ‘verdiensten’ door wetsovertreding ontstaan; dus hoe lang de werkgever het voordeel moet genieten dat met de overtreding wordt behaald om het bedrag van de boete ‘goed te maken’. De ‘terugverdientijd’ van de boete bedraagt volgens de inspectie in de zonnepaneelcasus 38 weken. Bij 7 van de 24 onderzochte situaties is de terugverdientijd zelfs 3 maanden of minder.

Onderzoek
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip heeft de Tweede Kamer geïnformeerd een onderzoek in te stellen naar de maatschappelijke effecten van boetes die bedrijven krijgen voor de verschillende misstanden in de 24 casussen van de inspectie.

‘Het doel is minder misstanden en daarmee de positie van kwetsbare werknemers verbeteren’, aldus Van Gennip. ‘Daarom is het belangrijk te weten of en hoe het verhogen van boetes hieraan bijdraagt voordat we de boetes daadwerkelijk gaan verhogen. Om die reden stel ik een onderzoek in naar de maatschappelijke effecten van boetes. Hierbij kijken we naar waarom sommige sancties de naleving al dan niet verhogen en welke oplossingen we hiervoor kunnen bieden. Zo kijken we bijvoorbeeld ook naar de pakkans, de preventieve werking van boetes en andere prikkels die kunnen bijdragen aan de verhoging van de naleving van wetgeving.’

Bovendien onderzoekt het kabinet volgens de minister in hoeverre misstanden door malafide werkgevers met het huidige instrumentarium effectief genoeg te sanctioneren zijn en of er eventueel nieuwe of andere sancties ingevoerd moeten worden.