Grote kansen voor zonthermie in collectieve warmtetransitie gebouwde omgeving

Als beleidsmedewerker bij Holland Solar focust Maassen zich – naast zonne-energieprojecten op land en water – op zonnewarmte. Ze noemt dat laatste uitdagend. De warmtetransitie kent een geheel andere dynamiek en complexiteit dan de transitie naar groene stroom. Welke rol is weggelegd voor zonnewarmte, gaan de diverse toepassingen een vlucht nemen of niet? Maassen ziet grote kansen, en bovendien dat er beweging ontstaat.

Exacte cijfers
‘In de consumentenmarkt neemt het combineren van een water-waterwarmtepomp met pvt toe, aldus Maassen. ‘Er worden steeds meer van dit type systemen verkocht, zo vernemen wij uit de markt. Bij het verlenen van ISDE-subsidie voor een warmtepomp wordt de bron niet geregistreerd. Daarom gaat Holland Solar samen met de Vereniging Warmtepompen meer doen om zicht te krijgen op de exacte verkoopcijfers. Maar wij schatten in dat nu in een kwart van de water-waterwarmtepompen al gebruikgemaakt wordt van pvt als warmtebron. Vreemd is dat niet. Pvt biedt vele voordelen. De pvt-panelen wekken zowel stroom als warmte op, ze kunnen ook ‘s nachts en in de winter warmte opwekken en in tegenstelling tot warmtepompen met buitenventilatoren is het een geluidsarme technologie. Wat pvt zo speciaal maakt, is dat je het bron en het afgiftesysteem kan omdraaien zodat je je huis ermee kan koelen. Vorig jaar zijn er in Nederland meer airco’s verkocht dan warmtepompen, dus de vraag naar koeling moeten we niet onderschatten.’

Geenszins voldoende
Maassen is een van de sprekers op Solar Solutions Amsterdam. Tijdens haar lezing zal ze zich met name richten op de kansen die zonnewarmte biedt voor collectieve duurzame warmtesystemen – pvt en zonnecollectoren als bron voor warmtenetten. De aanleg daarvan, zo geeft ze aan, zal in de nabije toekomst een vlucht gaan nemen. Gemeenten moeten woonwijken van het gas af halen. Het huidige tempo is echter geenszins voldoende om het doel van 500.000 extra aansluitingen van woningen op warmtenetten in 2030 te halen. Versnelling is dus nodig; zowel voor wat betreft het aanwijzen waar warmtenetten moeten komen en als die op korte termijn realiseren.

Hoe meer hoe beter
‘De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) en de Wet collectieve warmte (Wcw) die momenteel in de maak zijn, gaan daarbij helpen’, aldus Maassen. ‘Hoe meer warmtenetten hoe beter, en wij gaan ervan uit dat dat goed komt. Dat zullen met name lagetemperatuurwarmtenetten zijn, maximaal 55 tot 60 graden Celsius. Die realiseer je niet zonder een grondige inventarisatie van de mogelijke bronnen. Restwarmte van bedrijven heeft daarbij altijd de voorkeur natuurlijk. Maar die is niet overal voorhanden, net zoals aquathermie niet overal mogelijk is. En als het gebruik van geothermie een optie is, heb je dan wel voldoende aansluitingen om dat betaalbaar te kunnen doen?’

Dakoppervlak en restruimte
Maassen noemt 4 kritische factoren die een rol spelen bij de zoektocht naar geschikte bronnen voor je warmtenet. Je kijkt naar alle beschikbare bronnen, de financiële middelen, de impact van de bronnen op het net en de gevolgen voor bodem- en natuur. Vanuit dat oogpunt zijn de kansen voor zonnewarmte groot. Het is een bewezen technologie en op heel veel plekken te plaatsen. Daken bieden genoeg bestaande oppervlakte voor opwek en net zoals bij zonneparken kan er bij collectorvelden gebruikgemaakt worden van restgronden, bijvoorbeeld op voormalige stortplaatsen. Als gemeente kun je ook bestaande zonneparken zien als mogelijke opweklocatie voor warmte. Denk bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om warmtewisselaars achter zonnepanelen te plaatsen op die locaties, en daar pvt-systemen van te maken. Bovendien belast zonnewarmte het elektriciteitsnet niet.

Bijna gratis
‘Daarnaast wekken collectoren 3 tot 5 keer zoveel energie op per vierkante meter dan gewone zonnepanelen’, aldus Maassen. ‘Dat komt doordat ze veel meer soorten straling om kunnen zetten in bruikbare energie. Ze maken dus heel efficiënt gebruik van de zon en van de ruimte. En de investeringen aan de voorkant mogen dan hoog zijn, als de systemen eenmaal staan dan ben je decennialang verzekerd van duurzame warmte. Zodra je je investering terug hebt verdiend is de warmte bijna gratis. De operationele kosten zijn namelijk zeer laag, mede omdat er nauwelijks onderhoud nodig is. Omdat de techniek niet afhankelijk is van gas of stroomprijzen kan je vooraf goed voorspellen wat de kosten zullen zijn voor de eindgebruiker.’

Bewezen
Die voorspelbaarheid van de prijs is een groot voordeel en een belangrijke afweging voor energieleveranciers en gemeenten, benadrukt Maassen. Maar waarom heeft zonnewarmte dan nog geen vlucht genomen in de collectieve warmtevoorziening? Maassen noemt bekendheid als belangrijkste probleem, maar de voorspelbare kosten van zonnewarmte zijn belangrijke redenen voor energiebedrijven en gemeenten om zonnewarmte toch te overwegen. Dat het kan, is al bewezen. In Groningen wordt het grootste zonnewarmtepark van Europa gebouwd op een voormalig baggerdepot en in Haarlem heeft het ZonneWarmteNet in het Ramplaankwartier laten zien dat particulieren met pvt op hun eigen daken in kunnen voeden op een lagetemperatuur- warmtenet.

Net begonnen
Maassen: ‘Het zonnewarmtepark Dorkwerd in Groningen dat Novar, K3 en TVP Solar realiseerden, telt 24.000 zonnecollectoren en levert warmte aan het warmtenet van WarmteStad. Waar zonnewarmte bij consumenten nog grotendeels onbekende technologie is, neemt de belangstelling voor collectieve zonthermische systemen nu snel toe. Holland Solar werkt daar ook actief aan. Ik heb de komende tijd 4 werkbezoeken aan Dorkwerd staan, onder andere voor mensen van het ministerie van Economische Zaken, de RVO en bouwers van warmtenetten. Onder de streep: we zijn pas net begonnen. In Nederland worden dit decennium heel veel warmtenetten gebouwd, grote en kleine. Het toepassen van zon als bron is niet altijd mogelijk, maar de optie moet wel overal worden onderzocht. Die zal vaak heel interessant blijken. Ik ben dan ook zeer positief over de toekomst van zonnewarmte.’

Solar Solutions Amsterdam vindt plaats van dinsdag 19 tot en met donderdag 21 maart en is dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur. De lezing van Floor Maassen vindt plaats op dinsdag 21 maart van 13.05 tot 13.25 uur. Bestel hier gratis toegangskaarten met de actiecode ‘SOLARMAG’.