Installatiebedrijf zonnepanelen vrijgesproken na brand jachthaven Marnemoende

6 jaar geleden werden 2 loodsen van de jachthaven volledig in de as gelegd en gingen bijna 80 boten verloren. Waar de herbouw van de loods door de verzekering werd gedekt, bleken een aantal booteigenaren niet goed genoeg verzekerd te zijn.

Verzekeraars
De rechtbank Rotterdam heeft nu uitspraak gedaan in een rechtszaak die aangespannen was door de jachthaven, assurantiekantoren en enkele verzekeraars waaronder ABN AMRO en Achmea. Zij hadden het zonne-energiebedrijf en zijn zusterbedrijf voor de rechter gedaagd en ook de onderaannemers die voor de bedrijven werkten.

ABN AMRO heeft als opstalverzekeraar ruim 1,6 miljoen euro uitgekeerd. Achmea is de verzekeraar van 14 boten die verloren zijn gegaan bij de brand en heeft in totaal bijna 700.000 euro vergoed. EOC is de verzekeraar van 8 boten en heeft ruim 300.000 euro vergoed. Kuiper is gevolmachtigde van verzekeraars van 2 boten die verloren zijn gegaan en heeft ruim 360.00 euro schade vergoed. Tot slot is UVM de verzekeraar van 12 boten die verloren zijn gegaan waarvoor ruim 600.000 euro schade is vergoed.

Zzp’ers
Het zonne-energiebedrijf had voor het project een eigen medewerker aangesteld als uitvoerder en coördinator. Daarnaast werd een onderaannemer ingeschakeld die met zijn bedrijf op zijn beurt zzp’ers inschakelde.

Op de dag van de brand, 30 januari 2018, waren de installateurs bezig met de installatie van de zonnepanelen. Op loodsen 2 en 4 waren zij al klaar met de montage van de zonnepanelen en het leggen van de (verleng)kabels. Deze verlengkabels waren nog niet aangesloten op de omvormers. Op loods 3 waren de installateurs zonnepanelen aan het monteren. Daarnaast waren zij bezig met het doorvoeren van de verlengkabels van loodsen 3 en 4 door het dak naar de technische ruimte van loods 3. Rond 13.30 uur ontstond er brand in loods 3. Als gevolg van de brand zijn loodsen 3 en 4 en circa 80 boten, goederen en inventaris die zich daarin bevonden verloren gegaan. Bovendien zijn loodsen 1 en 2 gedeeltelijk beschadigd geraakt.

Technische rapporten
De advocaat van Marnemoende heeft in oktober 2018 – nadat door onafhankelijke partijen een groot aantal technische rapporten was opgesteld over de oorzaken van de brand – het zonne-energiebedrijf aansprakelijk gesteld, omdat het bedrijf en de door hem ingeschakelde derden tekort zouden zijn geschoten in de uitvoering van hun werkzaamheden.

De brand zou daarbij het gevolg zijn en om die reden heeft de jachthaven in oktober 2018 het contract met het zonne-energiebedrijf opgezegd en de vooruitbetaling van 45.150 euro teruggeëist.

Wanprestatie
In de rechtszaak vordert Marnemoende van het zonne-energiebedrijf en de andere gedaagden een vergoeding van de schade die is ontstaan door de ‘toerekenbare tekortkoming’ en een terugbetaling van een betaalde termijnfactuur. De jachthaven beroept zich daarbij op ‘wanprestatie’ en ‘onrechtmatige daad’.

Het zusterbedrijf van het zonne-energiebedrijf vordert op zijn beurt juist geld van de jachthaven. Waar het zonne-energiebedrijf tijdens de zitting wel aanwezig was, waren enkele andere gedaagden dat niet. Om die reden heeft de rechtbank voor alle gedaagde partijen een vonnis vastgesteld.

Getuigenverklaringen
Marnemoende stelt dat er bij de aanleg van de zonnepanelen onzorgvuldig is gehandeld en verwijst daarbij naar de expertiserapporten van EMN, I-TEK, BTB en Dekra Certification.

De brand zou zijn ontstaan boven de technische ruimte en daar was geen andere mogelijke ontstekingsbron aanwezig dan de bundel verlengkabels die door de installateurs door het dak van loods 3 waren geleid. In deze kabels zijn zogenoemde sluitsporen aangetroffen. Dat betekent dat die kabels onder spanning stonden. Het kan volgens de jachthaven niet anders dan dat de installateurs de kabels al hadden aangesloten op de zonnepanelen. Uit getuigenverklaringen volgt bovendien dat kort voor het uitbreken van de brand iemand op de zolder boven de technische ruimte aan het werk was. Doordat de verlengkabels onder hoge spanning stonden – meer dan 700 volt – heeft contact of overslag tussen de niet-geïsoleerde of afgedopte delen van de verlengkabels die op zolder lagen volgens de expertiserapporten tot (kort)sluiting geleid. Daardoor is er een vlamboog ontstaan, is de isolatie van de kabels zeer heet geworden en gesmolten. De kabels zijn vervolgens als een lont afgebrand over het gehele dak.

In strijd met norm
De jachthaven en andere eisende partijen in de rechtszaak verwijten de installateurs dat zij onder spanning hebben gewerkt wat in strijd zou zijn met de NEN-norm 3140 en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Verder zouden de installateurs de uiteinden van de verlengkabels niet van connectoren hebben voorzien, maar op ondeugdelijke wijze met tape hebben geïsoleerd. Tot slot zouden de installateurs volgens de eisende partijen niet gezorgd hebben voor voldoende afstand tussen de plus- en minkabels, wat in strijd zou zijn met de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) van de NEN 1010. De installateurs hadden de plus- en minkabels volgens hen gescheiden moeten bundelen.

De jachthaven stelt bovendien dat het zonne-energiebedrijf een ontwerp van de zonnepaneelinstallatie heeft gemaakt dat niet veilig was en dat het bedrijf onvoldoende toezicht en controle heeft uitgeoefend. Ook zou ongekwalificeerd personeel zijn ingeschakeld.

Betwisten
Het zonne-energiebedrijf en de andere gedaagde partijen betwisten echter dat zij onzorgvuldig hebben gehandeld en dat de brand is ontstaan als gevolg van hun handelen. De brand kan volgens hen niet ontstaan zijn door kortsluiting in de verlengkabels die op de zolder boven de technische ruimte in loods 3 lagen. Er stond namelijk geen spanning op deze kabels, omdat een van de gedaagden van iedere string 1 verlengkabel nog niet had aangesloten. Bovendien had de gedaagde de uiteinden van deze kabels ongelijk afgeknipt en met isolatietape omwikkeld. Ten tijde van het uitbreken van de brand was ook geen van de installateurs op de zolder aanwezig. Alle installateurs zouden zich op het dak tussen de loodsen 3 en 4 hebben bevonden.

Het zonne-energiebedrijf verwijst op zijn beurt bovendien naar expertiserapporten van ERCD en Dekra Experts die stellen dat, als er al spanning op de verlengkabels stond, overslag tussen de ongelijk afgeknipte kabels bij 730 volt onmogelijk was. Sluitsporen in de kabels zouden ook het gevolg van de brand kunnen zijn geweest. Tot slot stelt het zonne-energiebedrijf dat uit de expertiserapporten van CED Forensic en Stekelenburg blijkt dat de brand niet is ontstaan op de zolder, maar in de technische ruimte en/of in de naastgelegen sanitaire ruimte.

Tegenspreken
De rechtbank concludeert dat de expertiserapporten elkaar tegenspreken. Deskundigen van I-TEK, EMN en BTB concluderen namelijk dat – in ieder geval een deel van – de kabelbundel spanningvoerend was, omdat daarin diverse sluitsporen zijn aangetroffen. Efectis heeft de kabelbundel onderzocht en heeft echter geconcludeerd dat er geen sluitsporen op de restanten van de kabelbundel zijn aangetroffen, zodat er geen elektrische verbinding tussen de kabelbundel en de zonnepanelen was.

Vervolgens hebben Dekra Certification, EMN en Efectis de kabelbundel opnieuw onderzocht. Daartoe hebben zij samples uit de kabelbundel op detailniveau onderzocht in het laboratorium van Dekra Certification. Daarbij hebben de partijen gezamenlijk geconcludeerd dat er sporen van sluiting zijn aangetroffen en er elektrische spanning op de kabels heeft gestaan.

Filmpjes
Al met al komen EMN, I-TEK, BTB en Dekra Certification tot de conclusie dat de brand is ontstaan door een kortsluiting in de kabelbundel op de zolder tijdens werkzaamheden hieraan door een van de gedaagden. De rechtbank vindt echter dat niet kan worden vastgesteld dat de gedaagde of een van de andere installateurs zich bij het uitbreken van de brand op de zolder bevond.

De getuigenverklaringen zijn volgens de rechter onvoldoende om vast te stellen dat de installateur(s) zich op het moment van het uitbreken van de brand op de zolder boven de technische ruimte in loods 3 bevond(en). De getuigen hebben weliswaar verklaard dat er tijdens de brand een van de installateurs uit de loods kwam rennen – van wie het gezicht helemaal zwart was en het haar en wenkbrauwen weg waren – en dat een van de gedaagden tijdens de brand van het dak naar beneden kwam en in paniek riep dat hij zijn mensen kwijt was, maar de installateurs hebben verklaard dat ze aan de achterkant op het dak van/tussen loods 3 en 4 stonden op het moment dat zij de brand ontdekten.

Bij het verlaten van het dak zouden ze midden in een zwarte rookpluim terecht zijn gekomen. De verklaringen van de installateurs worden volgens de rechter ondersteund door filmpjes die tijdens de rechtszaak zijn getoond.

Statische situatie
De rechtbank concludeert dat er op het moment van het uitbreken van de brand op de zolder sprake was van een statische situatie: de verlengkabels lagen stil en deze werden op dat moment niet door een actieve handeling van een persoon aan elkaar verbonden.

De installateurs stellen dat er door een reeks maatregelen geen kortsluiting of overslag kon plaatsvinden. De verschillende maatregelen waren het nog niet verbinden van een zijde van de string met een verlengkabel, zodat nog geen stroomkring ontstaat; het gebruik van kabels waarbij de koperkernen van de plus- en minkabel waren omhuld met kunststof isolatiemateriaal; het nog niet afstrippen van de kabels aan het uiteinde; het ongelijk afknippen van de uiteinden van de verlengkabels; en het omwinden van de uiteinden van de verlengkabels met isolatietape.

Veiligheidsmaatregelen
Verder voert een van de gedaagden aan dat, zelfs als hij een van deze veiligheidsmaatregelen per ongeluk niet goed zou hebben uitgevoerd, er geen kortsluiting of overslag kon ontstaan, omdat er sprake was van meerdere veiligheidsmaatregelen tegelijk. Zelfs als er spanning op de kabels stond en de koperen kernen zichtbaar waren, dan was vonkoverslag onmogelijk, omdat beide koperen kernen waren geïsoleerd en de plus- en minkabel ongelijk waren afgeknipt zodat er voldoende afstand tussen beide was.

De eisende partijen betwisten in de rechtbank niet dat de genoemde werkwijze gebruikelijk was, maar betwisten wel dat de gedaagde deze werkwijze op de juiste manier heeft uitgevoerd en stellen dat hij onzorgvuldig heeft gehandeld. Het kan volgens hen niet anders dan dat de gedaagde op het dak de uiteinden van een of meerdere strings heeft aangesloten op de verlengkabels. Anders had er geen spanning gestaan op de verlengkabels. Uit de bekabeling die gespaard is gebleven bij de brand zou bovendien blijken dat er onvoldoende tape was aangebracht op de uiteinden van de kabels en dat de koperen kernen op onvoldoende afstand van elkaar waren gefixeerd.

Cruciale vraag
De rechter stelt het niet te kunnen uitsluiten dat door, een van, de installateurs per abuis toch een of meerdere strings aan beide zijden met de verlengkabels is verbonden. Dit omdat vastgesteld is dat er spanning stond op in ieder geval een deel van de verlengkabels die zich voor de brand op de zolder bevonden en na de brand in de technische ruimte zijn aangetroffen. Als de installateurs per abuis toch een of meerdere strings hebben aangesloten op de zonnepanelen, is volgens de rechtbank daarmee een gevaarlijke situatie in het leven geroepen.

Voor de beoordeling van de aansprakelijkheid van de installateurs is volgens de rechtbank daarom de centrale vraag of het de installateurs kan worden verweten onvoldoende voorzorgsmaatregelen te hebben getroffen om het gevaar op brand te voorkomen. En die cruciale vraag wordt door de rechtbank ontkennend beantwoord.

Foto’s
Uit foto’s uit de deskundigenrapporten van EMN, I-TEK en BTB blijkt volgens de rechter dat de kabeluiteinden met tape geïsoleerd en gefixeerd zijn. Ook kan uit de foto’s worden afgeleid dat de installateurs de kabeluiteinden van de verlengkabels van loods 2 ongelijk hadden afgeknipt.

Op basis daarvan stelt de rechtbank dat niet geconcludeerd kan worden dat de installateurs de overige veiligheidsmaatregelen niet goed hebben uitgevoerd. Weliswaar is een deel van de conclusies gebaseerd op foto’s van de kabels in loods 2, maar aangenomen mag worden dat de installateurs in elke loods dezelfde werkwijze hanteerden. Uit de foto’s kan simpelweg niet worden afgeleid dat de installateurs – evident – onzorgvuldig hebben gehandeld. De rechter stelt namelijk dat de conclusie dat de installateurs onzorgvuldig hebben gehandeld niet kan worden gebaseerd op het feit dat op – een of meer van – de verlengkabels spanning heeft gestaan. Voor zover de installateurs onder spanning hebben gewerkt, was dit dus geen bewuste keuze, maar een situatie die onbedoeld is ontstaan. Bovendien zouden juist voor de situatie dat er in de uitvoering van de werkzaamheden onverhoopt iets fout zou gaan, meerdere aanvullende veiligheidsmaatregelen in de werkwijze zijn opgenomen en uitgevoerd.

Connectoren
Ook zou het de installateurs niet kunnen worden verweten dat zij de uiteinden van de verlengkabels – die op de omvormers zouden worden aangesloten – nog niet hadden voorzien van connectoren. Volgens de rechter wordt uit niets duidelijk dat het in 2018 de norm was om verlengkabels eerst te voorzien van connectoren.

Datzelfde geldt voor het gescheiden bundelen van de plus- en minkabels. Uit de NPR 5310 volgt niet dat het verboden was om de plus- en minkabels bij elkaar te houden.

Slotsom
De rechter komt al met al tot de slotsom dat niet kan worden vastgesteld dat de installateurs bij het uitvoeren van hun werkzaamheden onzorgvuldig hebben gehandeld, zodat ook niet kan worden vastgesteld dat de installateurs onrechtmatig hebben gehandeld. Dat betekent dat de vorderingen tegen de gedaagden worden afgewezen.

Wel is het zonne-energiebedrijf tekortgekomen doordat de zonnestroominstallatie uiteindelijk nooit is gerealiseerd. De jachthaven had het zonne-energiebedrijf in juni 2018 per brief geïnformeerd dat het de zonnepaneelinstallatie na herbouw van de loodsen alsnog zou mogen realiseren, maar het bedrijf heeft daarvan afgezien. De jachthaven heeft de termijnfactuur betaald aan het zusterbedrijf van het zonne-energiebedrijf en krijgt dat bedrag terug.