Het Dilemma | Steeds meer rechtszaken tegen netbeheerders wegens aansluitingsproblematiek – wat is de winst?

Hoe groot is het probleem van het volle Nederlandse stroomnet?
‘Best wel groot. Dat geeft die toename in rechtszaken ook aan. Steeds meer bedrijven komen in de knel vanwege netcongestie. Ik geef regelmatig trainingen bij netbeheerders. Wanneer ik de deelnemers dan vraag wanneer ze denken dat de problemen in hun werkgebied zijn opgelost, dan zegt de helft 2040 of later.’

Dat is heel lang, wat is er misgegaan?
‘Er is in korte tijd heel veel wind- en zonne-energie bij gekomen. Het gevolg is druk op het hoogspanningsnet van TenneT. Dat sijpelt door naar de middenspanningsnetten. En dat werkt 2 kanten op – TenneT krijgt dus ook last van de verduurzaming van de lokale netten. Daarnaast is de snelheid van elektrificatie bij bedrijven en burgers onderschat, bijvoorbeeld met behulp van zonnepanelen, elektrische auto’s en warmtepompen. Dat geldt ook voor de vraag naar stroom als gevolg van economische groei.’

Wat bedoel je daarmee?
‘Kijk naar Almere. Daar kunnen nieuwe woningen niet worden aangesloten op het net. Het zit vol. Dat kreeg de gemeente onlangs te horen van netbeheerders Tennet en Liander. De plannen voor nieuwbouwwoningen en bedrijventerreinen worden natuurlijk lang van tevoren gemaakt, maar ondertussen is het net volgelopen.’

Dit had voorkomen kunnen worden?
‘Ik ben ervan overtuigd dat het anders was gegaan als de netbeheerders 5 jaar geleden hard aan de bel hadden getrokken bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat met de boodschap “dit gaat fout zo, we moeten in actie komen, er alles aan doen om netverzwaring te versnellen”. Maar dat is terugkijken, het is nu zoals het is.’

Daar helpt geen rechtszaak aan?
‘Rechtszaken over netaansluitingen zijn niet nieuw. Enige jaren geleden werden die vooral aangespannen door netbeheerders, bijvoorbeeld tegen exploitanten van zonneparken die hun aansluiting wilden splitsen om op transportkosten te besparen. Nu gaat het de andere kant op. Bedrijven brengen netbeheerders in toenemende mate voor de rechter omdat ze geen aansluiting krijgen of niet mogen verzwaren, waardoor ze hun verduurzaming bijvoorbeeld in de wacht moeten zetten, of er economische schade wordt geleden.’

Is die rechtsgang zinvol?
‘Soms wel. Als een zonneparkontwikkelaar een netaansluiting van 28 megawatt krijgt toegezegd en reeds een aanbetaling heeft gedaan, om later dan van de netbeheerder te horen dat er nog eens naar gekeken is en slechts 7 megawatt transportvermogen beschikbaar is waardoor de businesscase onderuitgaat, dan heb je een sterke zaak en is compensatie voor de schade geen onredelijk eis. Een netbeheerder moet gewoonweg gemaakte afspraken nakomen, zijn werk goed doen. Maar dat geldt tevens voor bedrijven. Stel, je maakt allerhande verduurzamingsplannen en investeert bijvoorbeeld in zonnepanelen en een elektrische boiler om er later achter te komen dat het lokale net vol zit. Is het dan terecht dat je vervolgens krokodillentranen gaat huilen en naar de rechter stapt? Ik denk het niet.’

Netbeheerders zijn verplicht bedrijven binnen een redelijke termijn aan te sluiten.
‘Scholen moeten zorgen dat er les wordt gegeven, maar kampen met een groot lerarentekort. En als je een harttransplantatie nodig hebt, weet je dat je moet wachten op een geschikte donor, en dat er geen garantie is dat die op tijd komt. Zou jij scholen en ziekenhuizen daarom voor de rechter dagen? Er staan meer dan 6.600 bedrijven in de wachtrij voor een netaansluiting. Heb je geen recht op voorrang, sluit daar dan gewoon bij aan.’

Zie jij verbetering in het verschiet op korte termijn?
‘TenneT gaat met diverse maatregelen komen om congestie op het hoogspanningsnet te verminderen. Zo heeft het 37 stations geselecteerd waarvoor flextenders worden uitgeschreven. Die zullen veelal met batterijen worden ingevuld. Daar wordt in 2024 mee begonnen, als eerste in Utrecht en Rotterdam. Ook de regionale netbeheerder Stedin, Enexis en Liander zitten niet stil. Zo deed de laatste onderzoek naar de staat van zijn middenspanningsnet. De conclusie is dat batterijen op vele plekken netcongestie kunnen oplossen. Waar batterijen tot voor kort nog werden gezien als mogelijke veroorzakers van netcongestie is dat absoluut winst. Maar al die batterijprojecten kosten natuurlijk wel tijd; het bepalen van locaties, de uitvraag, vergunningen, levering van die systemen… Daar is al snel 3 tot 4 jaar mee gemoeid. En ze worden natuurlijk gefaseerd uitgerold, terwijl de energietransitie en elektrificatie doorlopen. Het netcapaciteitsprobleem zal dus verminderen, maar nog heel lang spelen.’