Het Dilemma | Zitten wkk’s de uitrol van zonnepanelen in de weg?

Stedin meldde begin september een vol stroomnet in 2 gemeenten door gelijktijdige teruglevering van zonnepanelen en warmtekrachtkoppelingen (wkk’s). Wat is er aan de hand?
‘Glastuinbouwers gebruiken wkk’s voor het opwekken van warmte, elektriciteit en CO2. Ze leveren ook stroom aan het elektriciteitsnet. Het traditionele leveringsprofiel is onlangs echter veranderd; naast de ochtend en avond zien we nu ook grote pieken in de middag, precies op het moment dat ook volop zonne-energie wordt teruggeleverd aan het net. Die combinatie leidt tot terugleverpieken die ons net simpelweg niet aankan.’

Waarom is dat wkk-gebruik zo veranderd?
‘Het is het gevolg van de versnelling van de energietransitie. Door onze toenemende afhankelijkheid van wind- en zonne-energie ontstaat steeds vaker onbalans op het hoogspanningsnet van TenneT, bijvoorbeeld als ergens in het land wolken voor de zon schuiven of de wind even gaat liggen. Bedrijven met wkk’s, en die zijn er veel in Zuid-Holland, kunnen daarop inspelen door op die momenten stroom te leveren aan het net. Dit is een nieuw verdienmodel voor glastuinbouwers. We zijn allemaal gebaat bij balans op het net, dus daarmee is dit ook maatschappelijk van belang. Wij zien echter dat het regionale net hierdoor in de knel komt, met als gevolg dat we nieuwe aanvragen voor bijvoorbeeld grootschalige zon op dak op een wachtlijst komen te staan.’

Jullie werden hierdoor overvallen? Hoe groot is dit probleem?
‘Overvallen is een groot woord. Wij monitoren onze netten uiteraard nauwgezet, maar deze pieken in teruglevering als gevolg van veranderend gebruik van wkk’s zagen we niet aankomen. Het aankondigen van congestie – filevorming op het net – is een ernstige zaak. We sluiten op die plekken geen nieuwe grootverbruikers meer aan en breiden ook geen bestaande grote aansluitingen meer uit. Die aanvragen komen op een wachtlijst. Dat heeft veel impact op een gebied.’

Raakt dit ook de kleinverbruikers zoals consumenten met zonnepanelen?
‘Met tijdig ingrijpen houden we juist ruimte op het stroomnet voor hen, en voor mensen die nog zonnepanelen op hun dak gaan leggen. Maar het heeft natuurlijk wel consequenties voor de energietransitie als er bijvoorbeeld geen ruimte meer is voor nieuwe grote pv-systemen.’

Wkk’s verbruiken gas, zitten de uitrol van groene energie in de weg. Is dat niet wrang?
‘Wij zijn non-discriminatoir wat betreft invoedende energiebronnen. Onze kerntaak is zorgen dat er voldoende netcapaciteit is, bedrijven worden aangesloten en alles goed werkt. Daarom gaan we het net in deze gemeenten ook sterk uitbreiden. Maar zo snel als deze ontwikkeling gaat, kunnen wij niet bijbouwen.’

Jullie oplossing is bijbouwen, dikkere kabels en meer transformatorstations?
‘Daar zetten we als eerste op in, zo snel mogelijk. Dit betreft enorme investeringen. Het vereist ook veel menskracht, wat eveneens een uitdaging is in deze tijd. De knelpunten in de gemeenten Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp zullen tussen 2027 en 2029 opgelost zijn. Daarnaast praten we met vele bedrijven over het aanpassen van hun gedrag, geen stroom invoeden op de momenten dat het stroomnet vol is. Hier proberen we, tegen een vergoeding, afspraken over te maken.’

Maar daar staat die financiële prikkel van handel op de onbalansmarkten tegenover…
‘Het is dan ook een lastig thema. Alles begint met een goed gesprek en bereidwilligheid om mee te denken over oplossingen. Het maken van dit soort afspraken over flexibele toegang tot het net is nieuw, ook voor de netbeheerder. Dit vraagt onder andere om nieuwe contractvormen, zoals we nu bijvoorbeeld ook toepassen bij het aansluiten van batterijen. Pionieren en innoveren op dit gebied kost helaas wel veel tijd.’

Is er niet gewoonweg een belangrijke taak voor overheden weggelegd, wat vragen jullie van hen?
‘Gemeenten kunnen ons helpen aan ruimte en vergunningen voor netuitbreiding. Dat doen ze ook, maar daarin moeten we zoveel mogelijk versnellen. Als de overheid dit wil oplossen dan zou het logisch zijn om de op- en afritten voor het bestrijden van onbalans direct bij het hoogspanningsnet komen te liggen. Tankstations aan de snelweg hebben ook hun eigen op- en afrit van en naar de snelweg. Daar gebruiken we de provinciale wegen niet voor, anders lopen die wegen – ons regionale net – snel vast.’