Einde oefening grote zonneparken in Nederland? ‘Bouwen aan een nieuwe generatie’

Met het schuiven van de politieke verhoudingen, het opkomen van de BoerBurgerBeweging (BBB), is het denkbaar dat het politieke draagvlak voor zonneparken de komende jaren vermindert. De tegenwind voor zon-op-landprojecten is sterk. Wat is de toekomst? Solar Magazine maakt de tussenbalans op met het Nationaal Consortium Zon in Landschap, ZLTO, Energie Samen en Rijkswaterstaat.

September 2022 luidde een aantal grote projectontwikkelaars, verenigd in de Alliantie Zon, de noodklok. In een brandbrief en petitie werd klimaatminister Jetten gewezen op toenemende kosten en complexiteit, en gevraagd om verandering in stimuleringsbeleid om stagnatie in de uitrol van grote zonne-energieprojecten in Nederland te voorkomen. Dat die in steeds zwaarder weer zitten, wordt bevestigd door de cijfers. De realisatiegraad loopt al jaren terug en die trend zet door. Vorig jaar werd er 36 procent minder projecten gerealiseerd ten opzichte van 2021. Het aantal aangevraagde subsidies en budget voor zonnepanelen via de SDE++ bereikte in 2022 het laagste niveau sinds 2016. In 6 van de 12 provincies bestaat meer dan de helft van het beschikte vermogen weliswaar nog uit zonneparken, maar het aantal is dalende. Zo werd in de provincie Drenthe via de SDE++ 2022 subsidie verleend aan slechts 1 zonnepark.

Nu snelheid maken
Hoe noodzakelijk is de uitrol van zonneparken in Nederland? Kay Cesar, hoofd Advanced Solar Parks, PV Modules & Applications bij TNO en voorzitter van het Nationaal Consortium Zon in Landschap, maakt onderscheid tussen de nabije en verre toekomst. ‘Uiteindelijk zal vrijwel het gehele oppervlak van de Nederlandse daken en gevels benut worden voor het opwekken van zonnestroom. Dat zal echter nog decennia duren, en we moeten nu snelheid maken met onze energietransitie. Daarvoor zijn grootschalige ontwikkelingen op land noodzaak, en ze zullen ook op termijn onderdeel zijn van een systeem met hernieuwbare energie. Daar moet dan wel voldoende draagvlak voor zijn. Duidelijk is dat het anders moet dan we tot nu toe hebben gedaan.’

Kanteling ingezet
Multifunctionaliteit is het toverwoord van nu in zonneparkenland. Een systeem moet niet langer worden ontwikkeld op maximale productie, maar meer waarde toevoegen. ‘We krijgen er spijt van als we de natuurwaarde van zonneparken niet als kans omarmen’, aldus Cesar. ‘Bij zoveel mogelijk zonnepanelen op een stuk grond leggen, komt het ecosysteem niet tot zijn recht.’

Hij zegt echter ook dat er een kanteling is ingezet en wijst daarbij onder andere op het label EcoCertified dat momenteel wordt ontwikkeld door TNO, Wageningen University & Research, Eelerwoude, leden van Holland Solar en NL Greenlabel. Met dit certificaat borgt men dat een zonnepark ecologische meerwaarde biedt ten opzichte van het bestaande landgebruik.

Colleges ecologie
Cesar: ‘EcoCertified biedt ontwikkelaars straks een kader voor “groene ontwerpen”. Het sluit aan bij de wens van de Rijksoverheid ten aanzien van zonneparken met een meervoudige waarde. Een gemeenteambtenaar hoeft bij het beoordelen van de vergunningaanvraag straks niet eerst allerhande colleges ecologie te volgen om te bepalen of een zonnepark wel of niet goed is voor de biodiversiteit en natuur. Het kan ook zorgen wegnemen van omwonenden over de effecten van de komst van een zonnepark in hun buurt. Veel ontwikkelaars nemen vooruitlopend op dit label al heel wat natuurinclusieve maatregelen mee in hun huidige ontwikkelingen.’

Wat tractie
Een vaak gehoord argument tegen zonneparken is dat er kostbare landbouwgrond voor wordt opgeofferd. De energietransitie is belangrijk, maar dat geldt ook voor voedselvoorziening. Ook wat dit betreft is Cesar echter positief voor de langere termijn. Hij stelt dat – waar ruimte schaars is en die bijvoorbeeld ook wordt geclaimd door boeren – het combineren van zonnepanelen en agrarische activiteiten bijzonder interessant is voor Nederland. Zo krijgen zonneoverkappingen boven klein fruit al wat tractie en er staan vele pilots op stapel, bijvoorbeeld aangaande verticale zonnepanelen en zonvolgende systemen in de melkveehouderij.

Zinloos
‘Ik verwacht een enorme boost in onderzoek naar agri-pv’, aldus Cesar. ‘Dat heeft natuurlijk tijd nodig om tot een optimale synergie tussen beide activiteiten te komen. Maar ondertussen zullen daadwerkelijke ontwikkelingen in gang worden gezet, ook omdat het een verdienmodel voor boeren kan zijn. Dat is dus goed nieuws.’

Lees het volledige artikel hieronder in de juni 2023-editie van Solar Magazine.