Minister over hacken omvormers zonnepanelen: ‘Verantwoording fabrikant én consument’

Joost Eerdmans van JA21 heeft minister van Justitie en Veiligheid Yeşilgöz-Zegerius tijdens het mondelinge vragenuur vragen gesteld over nieuw onderzoek van de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur waaruit blijkt dat miljoenen zonnepaneelinstallaties in Nederland door slechte cybersecurity gemakkelijk te hacken zijn.

Kwetsbaarheid
Eerdmans wil de mening van de minister over de onderzoeksresultaten weten. ‘Deelt u ook de analyse van de RDI die hier onderligt? De enorme kwetsbaarheid van de slimme apparaten die wij thuis hebben. Dit zijn er natuurlijk veel meer dan alleen de zonnepanelen. Bent u zich daarvan bewust? Bent u er zich ook van bewust dat heel veel mensen in ons land daar juist helemaal niet mee bezig zijn? Dat mensen dat ook niet controleren en daar zich het gevaar niet van realiseren? Wat gaat u daaraan doen?’

‘Wij nemen dit uiterst serieus’, reageert Yeşilgöz-Zegerius. ‘De Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid publiceert jaarlijks een Cybersecuritybeeld Nederland, waarin nadrukkelijk aandacht wordt gevraagd voor de toenemende digitale dreiging. Vanuit het kabinet zetten wij ons ervoor in om te voorkomen dat deze risico’s een bedreiging vormen voor de continuïteit, integriteit en vertrouwelijkheid van alle vitale processen in ons land, waaronder energie. Voor huishoudelijke apparatuur en slimme apparatuur die wij in onze huizen kunnen hebben, is er specifieke Europese wetgeving in de maak, om ervoor te zorgen dat we mensen voorlichten en informatie geven over hoe met dat soort apparaten om te gaan. Met die wetgeving kunnen we er ook voor zorgen dat het goed geborgd is dat die veiligheidseisen zijn geregeld en zo nodig worden afgedwongen. Het is dus en-en op al die terreinen.’

Springpank criminelen
‘Alle apparaten die in ons huis aanwezig zijn, zijn in feite al een springplank voor criminelen’, stelt Eerdmans. ‘Weinig mensen zijn zich daar echt van bewust, denk ik. Er zijn mensen die al alleen met hun iPad of telefoon de lampen aandoen en de thermostaat aan- of uitzetten. Ik noem de slimme meter, de televisie, de bewakingscamera. Hele huizen zijn digitaal bemand. De enige deur die dan voor een crimineel open moet om daar gigantisch misbruik van te maken, is die digitale voordeur. Sterker nog, er wordt grote schade berokkend, ook aan de rest van het land.

Tussenjaar
‘Ik weet dat we feitelijk met een gap van een jaar zitten, totdat Europese regels doordringen en onze telecommunicatiewetseisen daarin worden versterkt. We zitten dus eigenlijk met een jaar overgang. Hoe gaat u daarmee om? Wat moeten we doen om in dat jaar, eigenlijk een tussenjaar, toch onze software te beschermen? En wat doen we richting de fabrikanten?’

‘We maken al afspraken met fabrikanten’, stelt minister Yeşilgöz-Zegerius. ‘We gaan niet wachten op wetgeving. We zullen ook zorgen dat onze gesprekken en onze afspraken dringend zijn. Vervolgens is het heel erg belangrijk dat de mensen thuis continu alert zijn op het feit dat de passwords moeten worden ingesteld en elke keer tijdig moeten worden aangepast; dat komt in verschillende debatten van ons altijd terug. Er is dus én een verantwoordelijkheid van de fabrikant, én er wordt natuurlijk opgetreden vanuit de overheid, zoals met nieuwe wetgeving, maar we moeten ook heel erg wijzen op de verantwoordelijkheid en het handelingsperspectief van de mensen die een apparaat hebben. In afwachting van de verplichtingen voert de rijksinspectie dus ook dringende gesprekken met de producenten en importeurs van deze apparaten. Het gaat erom dat aan hen duidelijk gemaakt wordt dat zij moeten handelen, dat we niet gaan wachten op wetgeving. We blijven ook inzetten op die bewustwordingscampagnes.’

Slimme meter
Ook Renske Leijten van de SP had nog enkele kritische vragen aan de minister en vindt de houding zorgwekkend. ‘Iedereen die een zonnepaneel neemt omdat hij het goede wil doen voor het klimaat, krijgt automatisch een slimme meter. Pas als je zegt dat je dat niet wilt, krijg je een digitale meter. Daar moet je dan dus heel bewust van afzien, terwijl op die slimme meter kan worden ingebroken. Die meter kan die omvormer, die je nodig hebt voor het energiesysteem, laten opblazen en vormt dus een risico. Zou het nou niet beter zijn als we zeggen: je doet in principe niet automatisch, maar alleen als je het zelf wil mee met een slimme meter? Dan heb je veel minder toegang tot het net, wat daardoor veel minder hackbaar is.’ ‘Een slimme meter heeft heel veel voordelen, maar je kunt nog nadrukkelijker aangeven wat de potentiële nadelen ervan zijn en hoe je jezelf daartegen kunt beschermen’, reageert de minister.

Bang maken
Kamerlid Wybren van Haga van de Groep Van Haga bracht nuance in de discussie. ‘Ik vraag mij af of wij onszelf niet veel te bang aan het maken zijn. Als de Chinezen mijn omvormer willen uitzetten, be my guest. Als ze mijn vaatwasser willen hacken, be my guest. Ik neem aan dat de professionele grote installaties in Nederland goed beveiligd zijn. Mijn vraag is: zijn we onszelf niet veel te bang aan het maken? Is het niet zo dat we die professionele organisaties gewoon goed beveiligd hebben? Die zijn professioneel aangelegd. En op die huizen, ja, is het allemaal prima. Je moet gewoon je wachtwoord wijzigen en dan is het goed.’

‘Als het gaat om een slim apparaat in je huis, kan ik heel erg meevoelen met de heer Van Haga als hij zegt: waarom zou iemand mijn vaatwasser willen hacken?’, aldus Yeşilgöz-Zegerius. ‘Maar je moet wel weten hoe je jezelf kunt beschermen. Als het een password heeft, moet je dat goed instellen en regelmatig vervangen. Dat creëert een bewustwording voor al die andere onderdelen waar we vaak bij stilstaan. We weten dat cybercrime – dat is weliswaar iets anders, maar het is ook van invloed – de snelst stijgende vorm van criminaliteit is. Heel veel Nederlanders worden daar slachtoffer van. We moeten dus continu leren om te weten hoe we onszelf zo weerbaar mogelijk kunnen maken. Verder moeten we mensen ook geen angst aanjagen. Maar daartussen valt nog wel een wereld te winnen, denk ik.’