Nieuw Heat Pump Application Center moet uitrol warmtepompen versnellen

Het kennis- en innovatiecentrum voor warmtepomptechnologie is een belangrijk onderdeel van het Bouw Innovatielab, waar TNO de toekomst verkent van energieneutraal bouwen. Het HPAC biedt testfaciliteiten met klimaatkamers die uniek zijn in Europa.

Virtueel gebouw
Warmtepompen en ventilatiesystemen met warmteterugwinning kunnen er onder uiterst realistische omstandigheden worden getest, waarbij er optimale controle is over de variabelen.

De klimaatsystemen worden gekoppeld aan een virtueel gebouw, om te onderzoeken hoe een fysieke warmtepomp interacteert met andere installaties in huis. Via het hardware-in-the-loopprincipe reageren hardware en softwaremodel in real-time op elkaar. In de klimaatkamers kunnen realistische weersomstandigheden worden nagebootst, terwijl in het naastgelegen akoestisch lab de geluidsproductie van warmtepompen gemeten wordt.

Warmtepompinnovaties
‘Vanaf 2026 worden duurzame installaties zoals de (hybride-)warmtepomp de standaard’, vertelt Sten de Wit, programmamanager Energie in de bebouwde omgeving bij TNO. 'Een huiseigenaar moet bij vervanging van de cv-ketel overstappen op een duurzamer alternatief, bijvoorbeeld een (hybride) warmtepomp. Een mooi doel, maar tegelijk ook een enorme opschalingsopgave. Doordat we in Nederland decennialang afhankelijk zijn geweest van aardgas, hebben we minder praktijkkennis en -ervaring met warmtepomptechnologie. Hoe presteren ze over een langere periode, en in sterk verschillende woningen en omstandigheden? Hoe kunnen we warmtepompen snel plaatsen en inmeten, met behoud van prestaties? Daarnaast zijn er volop veelbelovende warmtepompinnovaties in ontwikkeling, zoals thermo-akoestische warmtepompen. Hoe kunnen we die ontwikkelingstijd verkorten zodat we sneller onze klimaatdoelen bereiken?’

Sterk afhankelijk
De behoefte aan het nieuwe testcentrum is groot, volgens Richard Kemp, warmtepompspecialist bij TNO. ‘De efficiency en het wooncomfort zijn bij hybride warmtepompen sterk afhankelijk van het afgiftesysteem, de omstandigheden in de woning en de gebruiker. We zien grote verschillen per situatie. Zeker bij renovatie, waar je te maken hebt met minder optimale omstandigheden, zoals beperkte isolatie of oude radiatoren. Een cv-ketel is voor zijn prestaties veel minder afhankelijk van de omstandigheden.’

Kennis hierover is beperkt doordat systeemkritische praktijktesten volgens Kemp nog nauwelijks worden uitgevoerd. ‘Fabrikanten testen voornamelijk onder constante omstandigheden en volgens vaste protocollen, om energieprestaties aan te tonen. Wij willen weten wat er gebeurt na de lab- ontwikkeling, achter de voordeuren van gebruikers, omdat we daar flinke verschillen in efficiency en wooncomfort zien.’

Bredere missie
Het HPAC heeft een bredere missie dan alleen testfaciliteit voor fabrikanten en installateurs. Zo worden de inzichten die voortkomen uit onderzoek in het kader van subsidieprogramma’s, zoals die van de Coalitie HR-Hybride, gebruikt om de hele energietransitie vooruit te helpen. Maar ook de ervaring met het testen en valideren zelf is volgens Richard Verbree waardevol voor het versnellen van duurzame innovaties. Verbree was ruim 20 jaar chief executive officer bij verwarmingsspecialist Inventum. Nu richt hij zich op het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Hij is onder meer vicevoorzitter van de stichting Team Duurzaam Installeren, dat de installatiesector wil oplijnen om de klimaatdoelen te halen.

‘We hebben inmiddels commitment voor 100.000 duurzame installaties per jaar. Zonder technologievoorkeur willen we bij elke woning de grootste milieu-impact behalen. En zo efficiënt mogelijk installeren, want arbeid is schaars. Om te bepalen wat de beste oplossingen en procedures zijn, hebben we onafhankelijke partijen als TNO, maar ook Kiwa, keihard nodig. Wat mij betreft wordt fors geïnvesteerd in voldoende test- en keuringsfaciliteiten, want ook in innovatie moeten we fors opschalen. Anders gaan we het niet redden.’