IEA: ‘Stimuleren wind- en zonne-energie niet genoeg, beperk gebruik steenkool sneller’

Daarvoor waarschuwt het internationaal energieagentschap IEA in het nieuwe rapport ‘Coal in Net Zero Transitions: Strategies for Rapid, Secure and People-Centred Change’; een aanvullend onderzoek op de jaarlijkse World Energy Outlook.

Bestaande kolencentrales
‘Opties voor hernieuwbare energie zijn inmiddels de meest kosteneffectieve nieuwe bronnen van elektriciteitsopwekking in de meeste markten, maar er zijn nog steeds meerdere uitdagingen bij het verminderen van de emissies van de bestaande wereldwijde vloot van kolencentrales’, schrijven de IEA-onderzoekers in de openingspassage van het nieuwe rapport.

Het rapport beschrijft de opties voor de energiesector en andere delen van de economie waar steenkool nog een grote rol speelt. Het nieuwe rapport zet de haalbare opties uiteen die overheden hebben om de volgens het IEA ‘kritieke uitdaging’ betaalbaar en eerlijk te overwinnen.

China
Steenkool komt na olie op de tweede plaats in de wereldwijde energiemix, en de vraag naar steenkool schommelt de afgelopen 10 jaar rond recordhoogtes. Steenkool was eind 2021 zowel goed voor de grootste uitstoot van CO2 – 15 gigaton– maar ook de grootste bron van elektriciteitsopwekking, te weten 36 procent. Het verminderen van de emissies van steenkool moet volgens het IEA daarom de eerste prioriteit zijn. Saillant detail: meer dan 95 procent van het huidige wereldwijde steenkoolverbruik vindt volgens de IEA-onderzoekers plaats in landen die hebben beloofd de komende decennia hun netto-uitstoot naar 0 te brengen. China is daarbij goed voor meer dan de helft van de wereldwijde vraag naar steenkool. Het land produceert dan ook meer dan de helft van het staal en cement in de wereld en speelt daarmee een dominante rol bij het gebruik van steenkool in de industrie.

9.000 kolencentrales
Vandaag de dag zijn er ongeveer 9.000 kolencentrales over de hele wereld, goed voor 2.185 gigawatt aan opwekcapaciteit. Hun leeftijd varieert sterk per regio, van gemiddeld meer dan 40 jaar in de Verenigde Staten tot minder dan 15 jaar in opkomende economieën in Azië. Veel van de tot nu toe door de onderzoekers waargenomen vermindering van het steenkoolgebruik is toe te schrijven aan de opmars van zonnepanelen en windmolens.

‘Dit verminderde verbruik vond meestal plaats in landen waar de vraag naar elektriciteit gelijk was of daalde. Een belangrijke uitdaging voor de toekomst is het realiseren van dergelijke transities in snelgroeiende, opkomende landen en economieën zoals India en Indonesië, waar de vraag naar elektriciteit ervoor zorgt dat de opwekking uit steenkool in ons Announced Pledges Scenario (APS, red. het scenario met aangekondigde toezeggingen van regeringen) tot het begin van de jaren 2030 toeneemt. Zelfs met een snelle inzet van hernieuwbare-energiebronnen. In het APS is tot 2050 ongeveer 6 biljoen dollar aan investeringen nodig om de uitstoot van kolengestookte energie te verminderen in overeenstemming met de nationale klimaatdoelstellingen. In het Net Zero Emissions (NZE)-scenario bereiken de cumulatieve investeringen die nodig zijn zelfs een niveau van 9,5 biljoen dollar.’

Systeembrede verbeteringen
Gunstig overheidsbeleid voor hernieuwbare energie alleen zal – zo denkt het IEA – dan ook niet voldoende zijn om een snelle overgang te realiseren. ‘Er moet nog meer dan 1 biljoen Amerikaanse dollar aan kapitaal worden teruggewonnen uit de huidige kolencentrales die nog niet aan het einde van hun levensduur zijn. Dat creëert een potentieel machtige achterban ten gunste van de voortzetting van de kolencentrales.’

Een massale opschaling van schone-energiebronnen vergezeld van systeembrede verbeteringen in energie-efficiëntie vormt volgens de onderzoekers de sleutel tot succes voor het verminderen van het gebruik van steenkool voor energie.