Het zonnebos van Sam van den Oetelaar: ‘Verzet tegen monofunctionaliteit’

Hoe is het idee voor Photo Forestry ontstaan?
‘Ik studeerde landschapsarchitectuur in Wageningen. Dat is een interessant vak, al helemaal in Nederland. Ons land is klein, er zijn heel veel belangen, we hebben niet de mogelijkheid om alles te doen wat we willen. De focus van mijn studie kwam op klimaatadaptiviteit te liggen. Zo onderzocht ik nieuwe concepten voor woonwijken die in hun eigen energie voorzien, bijvoorbeeld met innovatieve pv-concepten, en het creëren van een koeler en aangenamer microklimaat.’

En dan is de stap naar jouw zonnebos klein?
‘Dat concept is ontwikkeld in het kader van mijn afstuderen. In Nederland moeten we in het kader van onze klimaatplannen zo’n 37.000 hectare nieuw bos aanplanten. Dat is meer dan twee derde van de Noordoostpolder. Met dat doel wordt dus een enorme claim op ons landoppervlak gelegd. Dat doen we ook vanuit de energietransitie, er zijn bijvoorbeeld heel veel zonnepanelen nodig om die waar te maken.’

Dus waarom beide niet combineren…
‘Exact. De bomen halen CO2 uit de lucht en slaan die op. Met zonnepanelen verlaag je CO2 aan de bron. Door dat samen te brengen, sla je 2 vliegen in 1 klap. Bovendien kun je met zonnestroom ook nog eens geld verdienen.’

Beide ontwikkelingen zijn te combineren?
‘Ze kunnen elkaar juist versterken. Onder zonnepanelen schommelt de temperatuur minder en is het iets vochtiger. Door ze op een optimale hoogte boven aanplant te leggen, kun je de groei stimuleren en bijvoorbeeld schade tijdens weersextremen beperken. Vice versa zorgt de begroeiing voor verkoeling van de zonnepanelen waardoor die meer stroom leveren.’

Maar bomen groeien…
‘Het idee is dan ook dat de zonnepanelen meegroeien door ze gedurende de tijd steeds wat hoger te plaatsen, laten we zeggen zo’n 10 jaar. Bepaalde snelgroeiende boomsoorten kunnen dan zo’n 10 meter hoog zijn. Daarna kun je de zonnepanelen verplaatsen naar een volgend stuk land met nieuwe aanplant. Zo kun je gefaseerd bos ontwikkelen terwijl je ook duurzame energie opwekt. Daarbij moet je natuurlijk wel kijken naar de mogelijke configuraties.’

Wat bedoel je daarmee?
‘Verschillende soorten bos – de boomsoorten, hun onderlinge afstanden, het ruimtelijk ontwerp – leveren uiteenlopende waarden op, bijvoorbeeld wat betreft functionaliteit en beleving. Je moet dus voordat je begint, weten wat voor een landschap je na 30 jaar wilt en hoe je daar gaat komen, ook wat betreft de integratie van pv.’

Is dit wel betaalbaar?
‘Het is haalbaar. Ik heb geen specifieke businesscases berekend. Daar was geen tijd voor in mijn onderzoek. En betaalbaarheid is ook een kwestie van wat je bereid bent te investeren in natuurherstel en het keren van de klimaatcrisis. We moeten die 37.000 hectare bos aanplanten, we moeten zo snel mogelijk naar een hernieuwbare-energiesysteem. Onze fysieke ruimte is beperkt. Mijn concept is in de kern een verzet tegen monofunctionaliteit. Dat is wellicht niet de weg van de minste weerstand, maar we moeten hem wel bewandelen.’

Hoe zijn de reacties?
‘Ik heb het concept op verschillende plekken gepresenteerd en op de Sunday leverde dat zelfs de publieksprijs op. Ik krijg kritische vragen natuurlijk, maar over het algemeen is er vooral sprake van positiviteit en interesse, ook uit de hoek van de zonne-energiesector. Ik werk inmiddels bij Flux Landscape Architectures. Maar ik heb nog steeds contact met mijn afstudeerbegeleider Sven Stremke en we doen ons best om een pilot van de grond te krijgen. Of Photo Forestry ooit in de praktijk wordt gebracht, blijft echter voorlopig de vraag.’