Het Dilemma | Kunnen we onze wereld nog redden?

Deze week verscheen je boek ‘Het kan dus wél’. Dat klinkt positief…
‘Ik was jarenlang zeer pessimistisch over de toekomst. De bevolking groeit naar een omvang die de aarde niet kan dragen. De gevolgen van klimaatverandering zullen catastrofaal zijn. Allerhande planten en diersoorten verdwijnen in rap tempo. De schaal waarop we pesticiden en plastics produceren en gebruiken, is enorm. Al die crisissen – overbevolking, klimaat, biodiversiteit en grondstoffen – zijn met elkaar verstrengeld. Dat maakt het extra complex. Maar we hebben alles in handen om ze op te lossen.’

Wat motiveerde je om dit boek te schrijven?
‘Nieuwsgierigheid en betrokkenheid, dat heeft altijd in mij gezeten. Ik lees veel, werk al 15 jaar in de duurzame energie. Ik heb altijd proberen te begrijpen wat er echt aan de hand is. 7 jaar geleden verscheen mijn eerste boek. Nederland had plannen om schaliegas te gaan winnen. Dat betekent risico op aardbevingen, meer methaan in de lucht, grondwatervervuiling. Ik zette me daartegen af. Dat was ook goed. Maar het is belangrijker om ergens voor te zijn. Ik ging op zoek naar oplossingen.’

Is er hoop?
‘Mensen stemmen meerdere keren per dag. Je kiest wat je eet, wat je koopt, of je de auto pakt… Het is dus aan ons allemaal om verandering te brengen. Je kunt je met recht afvragen of dat in de mensheid zit. Maar ik heb ook gezien hoe snel het kan gaan. Als je vroeger een verhaal vertelde over de grote toekomst van zonnepanelen kreeg je een aai over de bol en werd je weggestuurd. Inmiddels is een gigantische transitie ingezet. Zoals Bill Gates zei: ‘We overschatten vaak wat we in een dag kunnen doen, maar onderschatten wat we in 10 jaar kunnen bereiken.’

Jij hebt het echter niet over kleine problemen, maar een fundamentele, globale systeemverandering….
‘De wereld telt 8 miljard mensen, in 2100 zullen dat er 10,4 miljard zijn. Dat lijkt een gegeven. Maar recente rapporten van de Verenigde Naties (VN) geven aan dat grootschalige investeringen in arme landen, bijvoorbeeld in scholing en toegang bieden tot anticonceptie, naast een grotere welvaart juist tot een veel kleinere wereldpopulatie dan nu kunnen leiden. En dus ook minder druk op het klimaat en de natuur.’

En die ecologische crisis?
‘Die wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door onze vleesconsumptie. We hebben een gebied bijna zo groot als Azië ontbost voor landbouw en veeteelt. De bulk van wat we aan gewassen produceren, gaat naar voer voor dieren. Voor een kilo vlees heb je 25 kilo soja nodig. Dat is inefficiënt en onhoudbaar. We hebben dat stukje vlees ook echt niet nodig. Kijk naar gorilla’s en stieren. Dat zijn vegetariërs, maar hun spieren zijn indrukwekkend. Er zijn steeds meer alternatieven, nu nog vaak twijfelachtige vleesvervangers. Maar in Nederlandse laboratoria kweken we al vlees op basis van stamcellen. Over 10 à 15 jaar kan zo de helft van het vlees dat wereldwijd wordt geconsumeerd, worden gemaakt. Vervangen we de andere helft door plantaardige eiwitten, dan zijn we er. Bovendien kunnen we naar andere vormen van landbouw, bijvoorbeeld verticale teelt. Die vraagt minder water en géén bestrijdingsmiddelen, en je kunt veel ruimte teruggeven aan de natuur.’

Wat zie jij als de moeilijkste opgave?
‘De energietransitie is feitelijk de gemakkelijkste. We hebben de technologie – zon, wind en opslag – om die te realiseren. Ook kernenergie en waterstof kunnen een rol spelen in de toekomst. Je kunt op de achterkant van een bierviltje uitrekenen wat nodig is voor het creëren van een hernieuwbare-energiesysteem, en daar met wat ambitie en geld vrij gemakkelijk gas op geven. Het keren van de grondstoffencrisis is iets anders, zeer complex en uitdagend. We produceren 300 miljard ton kunststoffen jaarlijks. Op dit moment produceren we slechts 1 procent petrochemischvrije kunststoffen. Petrochemie zit bovendien in 95 procent van al onze gebruiksproducten. En dan heb ik het nog niet eens over pfas en andere kwalijke stoffen, en over de pesticiden die we met honderden miljoenen kilo’s over onze wereld uitstorten. Hoe gaan we die snel uitbannen en vervangen? Toch zie je ook op dit vlak beweging. Zo stelt de Europese Unie steeds striktere kaders op dit vlak. En ook biobased chemicals zijn in opkomst.’

Het kan dus wél? Er is nog tijd genoeg?
‘We weten wat we moeten doen. We weten ook hoe we het moeten doen. We hebben geen keuze en heel veel haast. Of het ook daadwerkelijk gaat gebeuren? Ik zal mij eraan blijven toewijden.’