Het Dilemma | Aansluittermijn grootverbruikers naar 40 weken – knieval naar netbeheerders?

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) startte half juli een marktconsultatie. Onderwerp: de aankomende wijzigingen van de termijnen voor aansluiting op het stroomnet: 40 weken voor grootverbruikers, 18 voor kleinverbruikers. Die zullen worden vastgelegd in het nieuwe codebesluit voor aansluittermijnen elektriciteit. Welke implicaties ziet Michel Chatelin, energiespecialist en partner van advocatenkantoor Eversheds Sutherland?

Hoe zie jij de voorgenomen veranderingen?
‘De centrale gedachte is dat, of het nu een particulier, bedrijf of producent van hernieuwbare energie betreft, een aansluiting op het stroomnet binnen een redelijke termijn moet worden gerealiseerd door de netbeheerder. Voor een aansluiting van alles tot 10 megavoltampère, en hernieuwbare-energiesystemen hoe groot dan ook, geldt een wettelijke termijn van 18 weken. In het nieuwe voorstel verandert er weinig voor kleinverbruikers met een netaansluiting tot maximaal 3 x 80 ampère. De maximumtermijn van 18 weken blijft staan. Bij verzwaren van een bestaande aansluiting in huis gaat die zelfs naar 12 weken als er geen grondwerkzaamheden nodig zijn. De veranderingen betreffen met name bedrijven en hernieuwbare-energie-installaties met een grootverbruikersaansluiting.’

Die hebben ook het meeste last van een vol stroomnet, hoe zie jij dit terug in jouw werk?
‘De afgelopen jaren klopten er steeds meer ontwikkelaars van zon en wind aan die geen aansluiting konden krijgen, of omdat die termijn van 18 weken niet wordt gehaald door de netbeheerder. Daar komen alsmaar meer bedrijven bij die geen stroom willen invoeden maar willen afnemen. Deze krijgen ook steeds vaker nul op het rekest van netbeheerders voor een nieuwe aansluiting of verzwaring van een bestaande aansluiting. Het is zelfs niet uitzonderlijk dat partijen na aanvraag geen duidelijkheid verkrijgen van een netbeheerder of en wanneer kan worden aangesloten, waardoor ze volledig in het duister tasten over de toekomst. Die problemen worden vaak aan de voorkant opgelost en komen niet voor de rechter. Wanneer dat wel gebeurt, dan worden bijvoorbeeld beroepen op overmacht vanwege het grote aantal aanvragen of gebrek aan personeel doorgaans verworpen.’

Is de nieuwe aansluittermijn van 40 weken winst?
‘Hij brengt in ieder geval meer rechtszekerheid. Dat is waar de markt om vraagt en dus een grote plus. Momenteel blijft het steeds vaker onduidelijk wat de status van een aanvraag is, wat je plek op de ranglijst is op basis van “first come, first served” en wanneer je exact aan de beurt bent. Tegenover dat gebrek aan transparantie komt duidelijkheid te staan; het moet binnen 40 weken gebeuren of een afgesproken termijn. De ACM volgt daarbij de lijn die rechters hebben uitgezet dat problemen als gevolg van een groeiend aantal aanvragen en een gebrek aan monteurs geen argument voor netbeheerders zijn om niet te voldoen aan hun taak. Tegelijkertijd wil de ACM recht doen aan de realiteit; het overvolle stroomnet en de situatie waarin netbeheerders zijn beland. Er wordt dus gezocht naar balans.’

Hoe beoordeel jij die balans?
‘In het voorstel van de ACM moet een netbeheerder een grootverbruiker binnen 40 weken aansluiten. Het voegt daaraan toe: “als er in een gebied voldoende transportcapaciteit beschikbaar is”. Is dat niet zo, dan moet de netbeheerder de congestie eerst zo snel mogelijk oplossen. Daarnaast rept het voorstel van de ACM niet over het offertetraject. Die termijn van 40 weken gaat in na ondertekening van de offerte. Die moet dan eerst door een netbeheerder worden aangeboden. Dat gebeurt in te veel gevallen niet of te laat, en de procedure is weinig transparant. Daar zou ook aandacht voor moeten zijn bij het aapassen van de code.’

Daarnaast vraagt de ACM aandacht voor situaties van overmacht, bijvoorbeeld door complicaties aangaande vergunningprocedures…
‘Dat is een lastig thema. Voor het verkrijgen van SDE++-subsidie, bijvoorbeeld voor een zonnepark, moet de gemeentelijke vergunning zijn verleend. Een aansluiting in gang zetten en realiseren voor een installatie die uiteindelijk niet wordt gebouwd, is niet wenselijk. Het lijkt dan ook niet onlogisch om lokale vergunningverlening en realisatie van aansluitingen aan elkaar te koppelen. Dat kan echter heel spannend zijn, bijvoorbeeld op plekken waar weinig ruimte op het stroomnet is, gemeenten afspraken hebben gemaakt in het kader van de Regionale Energiestrategieën en er keuzes moeten worden gemaakt tussen vele aanvragers. De reden om aansluitingstermijnen door de ACM te laten bepalen in plaats van de wetgever is om te voorkomen dat dit thema bepaald wordt door politieke overwegingen. Vanwege de complexiteit rondom gemeentelijke vergunningverlening lijkt de ACM dit vooralsnog te willen laten rusten.’

En die 40 weken, is dat een redelijke termijn of een knieval voor de netbeheerders?
‘Die periode is niet arbitrair gekozen. De ACM deed onderzoek naar de huidige praktijk. De gemiddelde aansluitingstermijn voor grote aansluitingen steeg van 2017 tot en met 2021 van 26 naar 33 weken. De maximaal gemiddelde tijd die netbeheerders nodig hebben, is opgelopen van 30 naar 50 weken. De langste aansluitingstermijnen worden met name door de grote netbeheerders gerealiseerd. Bij een aansluitingstermijn van 40 weken zullen dus slecht enkele hun operatie moeten verbeteren, de vraag is of ze dat kunnen. Gezien het gemiddelde van 33 weken is de voorgenomen regel echter onder de streep op zijn minst als zeer haalbaar te karakteriseren; de ambitie spat er niet van af.’

Zijn die aansluittermijnen voor de toekomst in beton gegoten?
‘ACM geeft expliciet aan dat de regels en implementatie aangaande de nieuwe aansluittermijnen na 1 jaar worden geëvalueerd om te onderzoeken of en waar verbetering mogelijk is. Dat lijkt me zeer zinnig; de netaansluitingsproblematiek is zeer ernstig, we moeten alles doen om die zo snel mogelijk op te lossen en daar waar mogelijk gebruikmaken van private partijen.’