Egbert Gramsbergen: ‘Opleidingen zonnewarmte-installateurs niet zinvol, eerst weten wat we willen’

‘De veiligheid van zonneboilers is geen issue. Het is geen pv-installatie, er lopen geen hoge spanningen door. Er kan hooguit lekkage ontstaan en dan krijg je kringen of vlekken (glycol).’ Met die woorden ruimt Gramsbergen de vraag over mogelijke veiligheidsrisico’s die kleven aan zonneboilers uit de weg. Ten aanzien van installatiekwaliteit is zijn verhaal echter anders.

Rommel van anderen
‘Zonneboilers worden momenteel voornamelijk op woningen gelegd in het streven naar 0 op de meter’, vertelt Gramsbergen. ‘Dat gebeurt doorgaans door de dakdekker, de warmte-installateur sluit ze aan. Beiden hebben veelal niks met zo’n systeem. Fouten zijn het gevolg. Er ontstaan daardoor niet zelden snel problemen, door verkeerde aanleg of achterstallig onderhoud. Bij wie klop je dan aan om die op te lossen? Er zijn maar weinig specialisten in Nederland, ook in onze regio Zuidoost-Brabant. De eigenaren van de woningen komen hier al snel bij ons uit om de rommel van anderen aan te pakken. Het opleiden van installateurs is het antwoord, zou je zeggen. Ik kijk er echter anders naar.’

Hoogtijdagen
Gramsbergen heeft meer dan 40 jaar ervaring in zonnewarmte. Hij startte in 1979 een fabriek in zonneboilers die uitgroeide tot een groot bedrijf en uiteindelijk, toen hij alweer was uitgestapt, teloorging. De eerste hoogtijdagen van de zonneboiler in Nederland waren de jaren ’90. Er werden wel 15.000 systemen per jaar verkocht. Gedurende die tijd concentreerde Gramsbergen zich met name op het opleiden van mensen en onderzoek. In 2004 startte hij een installatiebedrijf in pv en zonneboilers dat nu wordt gerund door zijn schoonzoon. Als pensionado is hij nog actief als examinator (van opleidingen) en betrokken bij het testen van nieuwe zonne-energiesystemen door TNO.

Argusogen
Dit jaar gaat op initiatief van Holland Solar in samenwerking met IW Nederland en met behulp van overheidssubsidie op 3 locaties een nieuwe opleiding voor zonnewarmte-installateurs van start. Dit gebeurt met het oog op de warmtetransitie, de verwachte rol die zonnewarmte (zonneboiler en pvt) daarin gaat spelen en het gebrek aan kennis over deze technologie bij vele installateurs. Gramsbergen kijkt met argusogen naar die ontwikkeling, met name omdat hij ervan overtuigd is dat het opwekken en gebruiken van zonnewarmte door huishoudens geen grote toekomst heeft.

Omarmen
‘De zonneboiler is prachtige, duurzame technologie’, aldus Gramsbergen. ‘Je kunt er gedurende de zomermaanden vrijwel de hele behoefte aan warm tapwater van een huishouden mee voorzien. Dat maakt hem rendabel, zeker met de huidige gasprijzen. Er zijn enkele fabrikanten en leveranciers die een hoge kwaliteit producten en diensten leveren. Denk bijvoorbeeld aan HRsolar en de gevestigde cv-producenten. Maar er zijn ook heel veel dozenschuivers die geen enkele waarde toevoegen. Dat maakt dat installateurs, in combinatie met een gebrek aan kennis en een focus op pv, de zonneboiler niet omarmen. Daarnaast heeft het gemiddelde dak meestal niet eens genoeg oppervlak voor zonnepanelen. Waar laat je dan zonnecollectoren?’

2 keer niks
Wat betreft pvt geeft Gramsbergen aan dat het technologisch een moeilijk product is. Hij stelt vast dat het argument van meer rendement uit het pv-gedeelte omdat de warmte wordt afgevoerd door het thermische deel in Nederland nauwelijks opgaat. ‘De warmteopwek is bovendien beperkt en sterk seizoensgebonden. Je moet die in de zomer direct gebruiken, of opslaan onder de grond, maar dat is ingrijpend en vergt ook allerhande regeltechniek. Toepassing als bron voor een warmtepomp in goed geïsoleerde huizen kan van waarde zijn, pvt is echter relatief duur. De meeste systemen, de goede daargelaten zoals die van Triple Solar, zijn 2 keer niks, zo blijkt uit allerhande onderzoeken. Ik zeg het met pijn in mijn hart vanwege mijn liefde voor de technologie: de grootschalige uitrol van de residentiële zonneboiler is ten dode opgeschreven, en dat geldt ook voor pvt.’

Nieuw elan
De kritische houding van Gramsbergen betekent niet dat hij de zonneboiler afschrijft als duurzamewarmtetechnologie. Juist in grotere toepassingen, zoals die voor de warmtevoorziening van zwembaden, sauna’s, industriële bedrijven en wellicht lagetemperatuurwarmtenetten, ziet hij grote kansen. Opleidingen voor installateurs die zich op die markt focussen met het oog op het bevorderen van kwaliteit ziet hij niet als een weg die als eerste moet worden ingeslagen. Volgens hem is juist een stap terug nodig.

‘We moeten eerst met zijn allen onder ogen zien waar de echte mogelijkheden van zonnewarmte liggen; weten wat we willen en daar dan ook naar handelen. Als je het dan hebt over kennis en opleidingen, dan denk ik dat we veel meer moeten richten op hbo’s en technische universiteiten. Maak je daar studenten enthousiast en leg je de focus onder andere op het ontwikkelen van innovatieve concepten en systemen, dan leidt dat tot een nieuw elan in de sector en de markt. Zo kan de enorme potentie van zonnewarmte alsnog daadwerkelijk worden benut.’