Het Dilemma | Extremer weer: strengere regels noodzaak voor bevestiging zonnepanelen in Nederland?

Corrie, Dudley, Eunice en Franklin; in februari trokken maar liefst 4 stormen over Nederland. Eunice was de meest uitzonderlijke, in kracht en duur. Er vielen doden en de materiële schade was groot. Ook diverse zonnepanelen werden van de daken geblazen. Was dat de schuld van het weer, of van de bevestiging? Wordt het niet tijd dat met het oog op klimaatverandering het roer wordt omgegooid?

Is er iets fundamenteels mis met de bevestiging van zonnepanelen in Nederland?
‘Ik denk dat er op zijn minst veel kritischer naar kan worden gekeken. Er is sprake van een statische benadering waarbij op diverse fronten wordt ingeleverd op veiligheidsmarges. Natuurlijk is er een grens aan wat je kunt en moet doen. Maar er is ook heel veel mogelijk. Wij leveren onderconstructies voor zonne-energiesystemen over heel de wereld, onder andere in Amerika, India, Zuidoost-Azië… Daar weten ze wat orkanen en cyclonen zijn, maar er worden ook gewoon zonnepanelen op daken geïnstalleerd.’

Waar gaat het volgens jou mis?
‘Een stormbestendig zonne-energiesysteem begint met de juiste windtunneltest waarbij de modellen dusdanig klein gemaakt worden dat turbulentie op de juiste manier is na te bootsen. Om dit perfect te kunnen doen, zou je een systeem moeten verkleinen naar schaalgrootte 1 op 200. In de praktijk blijkt dit heel moeilijk. Als AEROCOMPACT werken we samen met het Duitse Institut für Industrieaerodynamik in Aken. Dat kan verkleinen tot 1 op 50, waarmee je in verhouding de beste resultaten krijgt. Collega-bedrijven werken onder andere met een windtunnel die 1 op 10 verkleint en zullen daar ongetwijfeld argumenten voor hebben. Maar hierdoor krijg je dus al aanzienlijke verschillen met de werkelijkheid. Die data worden verwerkt in software die deze afrondt, waardoor die verschillen nog groter worden. Er zijn ook partijen die helemaal geen windtunneltest gebruiken, hetgeen de mogelijkheden om tot een nauwkeurige berekening te komen al helemaal aanzienlijk beperkt.’

Wat betekent dat voor de ballastcalculatie?
‘Die afgeronde data uit windtunneltesten worden vermenigvuldigd; je komt tot een windlast op basis van de windzone, omgeving en dakhoogte. Daarnaast spelen logischerwijs de dakrand en de wrijvingscoëfficiënt ook een rol. Dan kom je tot een benodigde ballastcalculatie ten behoeve van een individueel legplan op basis van zijdelingse en trekkende krachten. Daarbij werk je met een veiligheidsmarge van 1.5 en neemt het aanwezige gewicht – de dead load – van modules en onderconstructie mee met een factor 0.9. Er wordt ook niet zelden gewerkt met incomplete gegevens en aannames. Zo voeg je weer een laag van onnauwkeurigheid toe. Bovendien zijn de diverse softwaretools niet allemaal van dezelfde kwaliteit. Zelfs al maak je gebruik van de beste, dan moeten die natuurlijk nog steeds goed worden gehanteerd.’

Er bestaan toch regels op dit vlak?
‘De NEN 7250 biedt onder andere normen over windlasten en bouwkundige voorschriften voor zonne-energiesystemen op platte daken. Deze is onlangs herzien. Naar mijn mening zijn hier niet de nieuwste inzichten ten aanzien van windtunneltesten en ballastberekeningen in meegenomen. Waaronder een gedateerde zone-indeling van pv op platte daken. Er zijn ook Europese normen ten aanzien van het bepalen van windlasten op basis van de hoogte van daken, windzones en omgevingscategorie. Deze laten echter ruimte voor interpretatie en dat gebeurt ook veelvuldig.’

Wat bedoel je daarmee?
‘Er zijn trucjes om er flexibel mee om te gaan. Je kunt wat betreft de levensduur van een zonnedak bijvoorbeeld uitgaan van een levensduur van 25 in plaats van 50 jaar. De kans op een extreme storm is dan statistisch kleiner. Daarmee kun je minder ballast verantwoorden. In de bouw wordt gewerkt met verschillende gevolgklassen voor constructieve veiligheid; die gelden voor gebouwen en opbouwen. Een zonne-energiesysteem wordt vaker onder CC-1b ingeschaald. Ik ben van mening dat dit niet juist is, zeker niet voor een geballasteerd systeem. Maar feitelijk reduceer je daarmee de wind. Dit soort praktijken is standaard in de sector. Dat heeft verschillende oorzaken. Meer ballast betekent meer werk, meer kosten en meer gewicht. Veel Nederlandse daken hebben weinig draagkracht vergeleken met daken in andere landen. We zitten in een snelle commerciële business; vaak willen installateurs even een snel ontwerp en een offerte, die ballastberekening is bijzaak en hier hecht niet elke partij evenveel waarde aan. Dat is wellicht niet helemaal onbegrijpelijk. Niet elke software geeft een juiste dan wel nauwkeurige berekening.'

Hoe ernstig is dit allemaal?
‘Er wordt zowel in windtunneltesten, ballastberekeningen en de omgang met normeringen ingeleverd op veiligheidsmarges van zonne-energiesystemen aangaande de bestendigheid tegen extreem weer. Dat stapelt op. Ik denk dat we daarmee de verkeerde weg bewandelen. Dat er in zijn algemeenheid sprake is van een levensgevaarlijke situatie zou echter een overdreven statement zijn. Het gaat allereerst over het maken van reële calculaties en inzichtelijk maken van besluiten over de ballast en bevestiging. Wat wordt geaccepteerd op het gebied van stormbestendigheid is een andere zaak. Ik ben van mening dat elk systeem op de markt zijn voordelen heeft en ze allemaal moeten voldoen aan een goede ballastberekening dan wel statische berekening, zodat het blijft liggen bij storm. Hoe mooi zou het zijn als de installateur en/of ingenieur deze kunnen vergelijken. Dat is nu nagenoeg onmogelijk.’

Is deze zaak typisch voor Nederland, zijn strengere regels niet gewoon noodzaak?
‘De verantwoordelijkheid ligt allereerst bij toeleveranciers zoals AEROCOMPACT en de ontwerpers van pv-installaties. Vanuit dat oogpunt starten wij binnenkort met een certificeringsprogramma voor ingenieurs en installateurs gericht op veilige berekeningen en bevestigingen. Dat wij daar zo intensief mee bezig zijn, heeft wellicht te maken met het feit dat wij een Oostenrijks bedrijf zijn. Zowel in Oostenrijk alsook in landen zoals Duitsland weet je dat als er zonnepanelen van een dak afwaaien en er gebeuren ernstige ongelukken dat men op zoek gaat naar de verantwoordelijke en dat deze zwaar bestraft wordt. Maar ook los daarvan staan kwaliteit en veiligheid hier centraal in de sector. In Nederland, en ik denk in mindere mate ook in België, weegt dat thema in de praktijk toch minder zwaar. Regels zijn er echter al genoeg. We moeten gewoon veel bewuster worden dat wij verantwoordelijk zijn. Indien wij het niet goed of in ieder geval goed genoeg doen, is dat ten nadele van de hele sector.’