Centraal Planbureau: ‘Blijvend hoge energieprijzen reëel, inflatie loopt verder op’

‘We gaan ervan uit dat iedereen de hogere energierekening vroeger of later in zijn of haar portemonnee zal voelen’, stelt CPB-directeur Pieter Hasekamp. ‘Maar of het een tik of een dreun is, hangt af van het aandeel van de energiekosten in het besteedbaar inkomen. Ik maak me wel echt zorgen over mensen met lagere inkomens, zeker als die in een slecht geïsoleerd huis wonen. Dat soort effecten zijn niet zichtbaar in de standaardkoopkrachtplaatjes.’

Dreiging van tekort
‘De Europese gasprijzen waren al flink gestegen en de verwachting is dat door de oorlog de prijzen nog verder oplopen’, schrijven de onderzoekers van het CPB in het Centraal Economisch Plan 2022. ‘Ook de dreiging van een tekort aan gas kan (kortdurend) leiden tot zeer hoge gasprijzen.’

‘De gasvoorraden voor 2022 zijn relatief beperkt en op korte termijn zijn er onvoldoende alternatieve bronnen beschikbaar’, vervolgen ze. ‘Als de voorraden de komende zomer onvoldoende worden aangevuld, zullen de prijzen verder oplopen. Met name de huishoudens met een laag en middeninkomen zullen hierdoor dan geraakt worden. Daarnaast kunnen bedrijven met rantsoenering geconfronteerd worden. Bedrijven die veel gas gebruiken zijn kleine bedrijven, zoals bakkers of (glas)tuinbouwbedrijven, maar ook een aantal grote kunstmest- en staalbedrijven. In zeer ernstige scenario’s dreigt voor bedrijven een productiestop.’

Scenario’s
Verder leiden hogere energieprijzen indirect tot hogere inflatie, omdat producenten die energie-intensief produceren en veel gas gebruiken de hogere prijzen zullen compenseren via hogere consumentenprijzen. Als de energieprijzen hoog blijven en de inflatie opdrijven, verwachten de onderzoekers dat ook de groei van het bruto binnenlands product lager zal uitvallen.  

Duidelijk is dat de inflatie in ieder geval in 2022 hoog zal zijn, maar om de onzekere ontwikkeling van de energieprijzen tot uitdrukking te brengen, zijn door het CPB scenario’s opgesteld. De basisraming bevat een geleidelijke daling van energieprijzen. De prijzen blijven gedurende 2023 wel op een duidelijk hoger niveau dan pre-corona. Aangenomen is verder dat de mondiale logistieke problemen tot het eind van het jaar blijven spelen. De inflatie komt in dit scenario voor 2022 op 5,2 procent en voor 2023 2,4 procent. In het lage scenario is verondersteld dat energieprijzen snel ‘terugkeren’ naar het niveau van 2019 en dan zou de inflatie in 2022 uitkomen op 3 procent en in 2023 op 2 procent. In het hoge scenario is verondersteld dat de energieprijzen gedurende de ramingsperiode op het niveau van januari 2022 blijven. In dat geval is de inflatie in 2022 6 procent en in 2023 3 procent.  

Blijvend hoge energieprijzen reëel
De kans dat energieprijzen blijvend op een hoger niveau zullen liggen, is volgens het CPB reëel. Op basis van analyses is de verwachting van de onderzoekers dat de energieprijzen in de komende jaren hoger zullen liggen dan in de pre-coronaperiode en dat daarnaast energie en in het bijzonder gas te maken krijgen met meer prijsfluctuaties dan in het verleden.

‘Toekomstige energieprijzen voorspellen is moeilijk, gegeven de volatiliteit in energiemarkten. Deze markten zijn fors beweeglijker geworden door een herordening van de Europese energiemarkt. Er is nu meer dan voorheen sprake van kortetermijncontracten, en een lossere koppeling van de gasprijs aan de olieprijs in het afgelopen decennium. Daarnaast leidt de Russische inval in Oekraïne tot grote onzekerheid. Volatielere gasprijzen leiden mede tot grillige elektriciteitsprijzen door de toegenomen rol van gas als flexibele bron voor elektriciteitsopwekking. De prijzen blijven gedurende 2023 op een duidelijk hoger niveau dan pre-corona.’