Peter Kanne: ‘Democratisering van verduurzaming op lokaal niveau van groot belang’

‘Dat verduurzaming een serieus politiek item tijdens de verkiezingen is geworden, hebben we te danken aan Thierry Baudet’, aldus Peter Kanne van onderzoeksbureau I&O Research. ‘4 jaar geleden was het nog geen thema waarop je de verkiezingen won. Het leefde onder grote delen van de bevolking, maar in het stemhokje overheersten voor de meesten andere belangen. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 stond echter voor het eerst een partij op die klimaatverandering onzin vond en ageerde tegen iedereen die dat anders zag: Forum voor Democratie. Dat hadden we nog nooit gezien. Iets wordt pas echt politiek als het gepolitiseerd wordt, en dat gebeurde dus. Datzelfde jaar kwam het Nederlandse klimaatakkoord tot stand. De energietransitie kreeg voor- en tegenstanders.’

Splijtzwam
‘Het begon met politieke onverschilligheid. Nu is er dus sprake van een splijtzwam in de samenleving, althans, er is een substantiële minderheid van zo’n 15 procent van de bevolking die er niet in gelooft en het allemaal maar belachelijk vindt’, zo vat Kanne de ontwikkelingen van de afgelopen jaren samen. Anno 2022 staan de energietransitie en verduurzaming in de top 3-onderwerpen van burgers bij de landelijke verkiezingen. Voor gemeenteraadsverkiezingen staat het echter pas op plek 5. Het wordt voorafgegaan door betaalbaar wonen, veiligheid, leefbaarheid en gemeentelijke belastingen en bezuinigingen. Tegelijkertijd worden burgers meer en meer geconfronteerd met de gevolgen van de energietransitie. Wat betekent dit voor de gemeentepolitiek en de gemeenteraadsverkiezingen op woensdag 16 maart?

Raar ding
Kanne: ‘De tijd van goed of slecht raakt echter achter ons. Er treedt een nieuwe fase in. De energietransitie is in volle gang. Steeds meer mensen ondervinden er de gevolgen van, en wel aan den lijve. Zelfs als je het belang ziet en je bijdrage wilt leveren; wanneer er een windmolen of zonneveld wordt geplaatst dan is de reactie toch vaak “not in my backyard” of op zijn minst “wil ik dat wel?”. Het klimaatbeleid wordt op landelijk niveau bedacht. Maar het is aan de provincie en gemeenten om het uit te voeren - bijvoorbeeld door het ontwikkelen van Regionale Energiestrategieën en warmtevisies - daar waar de consequenties worden gevoeld. Eigenlijk is dat een heel raar democratisch ding.’

Meer actie
In het rapport ‘Van het gas af en de rol van gemeenten’ van oktober vorig jaar concludeert I&O Research dat de zorgen om klimaatverandering onder de bevolking licht zijn toegenomen; van 65 naar 69 procent. Slechts 1 op de 3 Nederlanders weet in grote lijnen wat de gemeente daaraan doet, te weten 32 procent. Bijna een derde van de bevolking vindt dat hun gemeente niet ambitieus genoeg is in het tegengaan van klimaatverandering en dat percentage groeit gestaag. Die mensen willen meer actie. Ze geven onder meer aan dat de gemeente een sterkere rol moet spelen als investeerder, bijvoorbeeld door het subsidiëren van windmolens en zonnepanelen. Een deel roept ook op tot een betere informatievoorziening; over wat de gemeente doet en wat zij zelf kunnen doen.

Verzet
‘Ondertussen zie je ook het verzet tegen maatregelen toenemen‘, aldus Kanne. ‘Dat blijkt uit onderzoek, maar je merkt het ook in de praktijk. Die weerstand is niet zelden gerelateerd aan het gevoel dat mensen voor een voldongen feit worden geplaatst. Raar is dat niet. Plannen staan vaak al voor 95 procent vast voordat burgers erbij worden betrokken. Wanneer er besloten is dat er windmolens komen en ook in welk gebied, en omwonenden pas daarna hun zegje kunnen doen, is dat niet bevorderlijk voor het draagvlak. Hetzelfde zie ik gebeuren bij de uitrol van een grootschalig warmtenet in mijn eigen buurt. Dat wordt gevoed door restwarmte uit een energiecentrale, maar hoe duurzaam is dat nu echt? De energieleverancier staat al vast, wat zijn de financiële consequenties? Dat zijn allemaal logische en terechte vragen die mensen stellen terwijl de plannen al in een vergevorderd stadium zijn. Het democratische gehalte van het proces is dus onder de maat. Dat werkt op lokaal niveau dus nog niet op grote schaal door in het stemgedrag. Maar wil je als gemeente je inwoners meenemen in de energietransitie, dan is dat een uitermate belangrijk aandachtspunt.’