Het Dilemma | Wanneer gaan de prijzen van zonnepanelen weer dalen?

De prijzen van zonnepanelen zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Dat heeft de zonne-energiesector nog nooit meegemaakt en het heeft een behoorlijke impact op de Nederlandse markt. Wanneer gaan we terug naar normaal?
‘De vraag is wat “normaal” is. Dat is relatief. Het is vooral een dilemma voor ontwikkelaars van grotere (gesubsidieerde) projecten. De basisbedragen in de SDE++ zijn geleidelijk afgebouwd. Er moet steeds scherper worden gerekend. In het afgelopen jaar zijn de prijzen voor zonnepanelen van gemiddeld 20 naar 28 eurocent per wattpiek gestegen. Dat weegt zwaar op hun businesscases, al helemaal wanneer je bijvoorbeeld in 2018 of 2019 een project hebt berekend op basis van de oude prijzen en nu wilt gaan bouwen. Kijk je naar de effecten voor de residentiële markt, dan is er in principe relatief weinig aan de hand. De energieprijzen zijn enorm gestegen, dus de hogere zonnepaneelprijzen worden dan toch snel geaccepteerd. De huidige prijsstelling is voorlopig nog een realiteit waarmee we zullen moeten leven.’

Waarom?
‘Als je uitspraken over de toekomst wilt doen, moet je allereerst de oorzaken kennen. Ten eerste heeft het coronavirus de boel structureel op zijn kop gezet. De pandemie had 2 grote effecten. Allereerst is de globale logistieke keten totaal ontregeld. De transportkosten voor een container met zonnepanelen van China naar Rotterdam stegen ongeveer met een factor 5. Er waren zelfs pieken waarop de prijs 10 keer zo hoog als voorheen was. Daarnaast kwamen er hick-ups in de productie, mede door problemen in de suppy chain van grondstoffen zoals silicium, glas en aluminium. Het aanbod nam af, terwijl de vraag bleef. Dat dreef de prijs van de grondstoffen en halffabricaten verder op. Maar dat is nog maar een deel van het verhaal.’

Er is meer aan de hand dan een coronacrisis?
‘China heeft daarnaast ook nog een energieprobleem gekend. Het land wil het gebruik van kolen afbouwen en heeft daarin te snel geschakeld. Door elektriciteitstekorten viel het afgelopen jaar het licht op heel veel plekken uit. Er moesten keuzes worden gemaakt in het omgaan met die schaarste. Daardoor kwamen fabrieken stil te liggen. Er is dus op vele fronten sprake van onbalans.’

Komt de prijs weer terug naar beneden?
‘Verwacht niet dat de prijzen binnen afzienbare tijd weer terugzakken naar het oude niveau. Dat heeft vooral te maken met de structurele shift in vraag en aanbod van grondstoffen, halffabricaten en het eindproduct. Ook de wereld van de rederijen is definitief veranderd. Vele hebben jarenlang onder de kostprijs gevaren. Dat heeft met name te maken met het grote aantal aanbieders uit het verleden; de concurrentiestrijd was hevig. Er is daarom al jaren geleden een consolidatieslag ingezet en die is redelijk geslaagd. In de coronatijd konden de prijzen worden verhoogd. Voordat er weer meer transportaanbod komt, zijn we jaren verder.’

Wanneer wordt het aanbod weer groter dan de vraag?
‘Dat is allereerst een verhaal van de lange termijn. De EU heeft grote ambities op het gebied van zon-pv. Landen zoals Duitsland en Frankrijk hebben die recentelijk ook nog eens uitgesproken. Als het tempo van de uitrol van zonne-energie flink doorzet en China structureel meer gaat leveren, dan kan de prijs van zonnepanelen dalen. De vraag daarbij is met name wat China doet, ook voor de kortere termijn. Van de 180 gigawattpiek die daar jaarlijks aan zonnepanelen wordt geproduceerd, wordt de helft in eigen land geïnstalleerd. Er gaat zo’n 10 tot 15 procent naar Europa dat dus feitelijk maar een kleine markt is. Besluit China zonne-energie minder te subsidiëren, iets wat daar per 6 maanden wordt bekeken en de afgelopen 4 jaar al een aantal keren is gebeurd, dan kan dat ontzettend veel betekenen voor het aanbod in Europa en de balans in vraag en aanbod doen verschuiven.’

En de rederijen zullen hun positie niet zomaar weer uit handen geven…
‘En dat zie je terug in de cijfers. Waar de kosten voor het transporteren van een container met zonnepanelen van China naar Rotterdam ooit 2.000 dollar was, is die nu 13.000 tot 14.000 dollar. Dan hebben we het over de spotprijs van 1 container. Die wordt meestal gehanteerd in dit soort discussies. Kijk je echter naar de langetermijnmarkt, dan ligt de prijs een derde lager. We zijn ook gewend geraakt aan “just in time delivery”, ook dat speelt mee in de kosten als de logistieke keten kraakt. Wordt een partij zonnepanelen te laat afgeleverd, dan gaat een installateur daar niet op wachten en gewoon door naar de volgende klus. Dat betekent dat er tussenopslag nodig is en ook dat kost geld. Volume en vooruitplannen bij de inkoop van zonnepanelen maakt dus een groot verschil. Dat neemt niet weg dat je momenteel slechts kleine zijwaartse ontwikkelingen ten aanzien van de transportprijzen ziet. Maar uiteindelijk zullen ze wel weer gaan dalen, zeker naarmate al die lege containers die nog overal ter wereld staan weer belanden op de plek waar ze moeten zijn.’

Kan de prijs van zonnepanelen ook verder omhoogschieten?
‘Los van al die mooie merken en productclaims; zonnepanelen zijn een commodity geworden. Ze worden in massa geproduceerd en China verdeelt ze over de wereld. De top 10-producenten worden steeds groter, de rest relatief kleiner. De grote concerns kunnen de prijs dus steeds meer sturen en die kan altijd omhoog. Maar wordt die te hoog, dan ontstaat er wel vraaguitval. Toch zijn wij als inkopers niet geheel overgeleverd aan de markt. Waar het aanbod consolideert, is het verstandig om ook de vraag te consolideren. Rechtstreeks kopen bij de fabriek lijkt mooi, maar er zit veel meer kracht in je te verenigen in collectieve inkoop. Bovendien wordt de productiecapaciteit in China nog steeds fors uitgebreid. Ik verwacht dus dat de markt zijn werk zal doen. Al met al is het lastig vooruitkijken. Duidelijk is wel dat we voorlopig vastzitten aan die hoge prijzen, in ieder geval de komende 3 kwartalen en niet onwaarschijnlijk ook in de eerste helft van 2023. Daarna zal er echter ongetwijfeld weer beweging ontstaan. Hoe snel het dan gaat, hangt af van heel veel factoren.’