Tekort aan technici brengt groei zonne-energiesector in gevaar, personeelstekort nieuwe realiteit

België zag het aantal vacatures voor installateurs in 1 jaar tijd zelfs vertwintigvoudigen. En met de wetenschap dat het aantal banen in de zonne-energiesector in Nederland de komende 5 jaar met zo’n 65 procent zal groeien, lijkt een personeelstekort de nieuwe realiteit. En dat zou zomaar eens de klimaatdoelen in gevaar kunnen brengen…

De problemen op de arbeidsmarkt stapelden zich voor de Nederlandse zonne-energie in 2021 snel op. Met de invoering van de nieuwe erkenningsregeling van InstallQ voor installateurs van zonnepanelen kregen bedrijven met een bestaande erkenning tot 31 december 2021 de tijd om aan de nieuwe regeling te voldoen. Bij een van de oude erkenningsregelingen werden installateurs ‘tot’ de meterkast getraind. Opleidingsinstituten moesten hierdoor alle zeilen bijzetten om installateurs de benodigde meterkasttrainingen te laten volgen. Overvolle klassen waren het gevolg. Coulance vanuit InstallQ aangaande de overgangstermijn – mede vanwege de coronapandemie – zorgde ervoor dat al te grote problemen op het nippertje voorkomen konden worden.

Nieuwe opleiders
Ondertussen schieten nieuwe opleiders als paddenstoelen uit de grond om met het oog op toekomstige groei voldoende arbeidskrachten op te leiden. Zo startten Veritec en het ROC Midden Nederland met een maandelijkse 5-daagse opleiding voor monteurs van zonnepanelen. Covebo opende op zijn beurt 2 nieuwe test- en trainingscentra in Nijkerk en Eindhoven. Daar worden Europese vakkrachten getraind voor het installeren van zonnepanelen alvorens ze worden uitgezonden naar opdrachtgevers. In 2021 zijn zo’n 150 monteurs voor duurzame-energieprojecten getraind.

Marktleider Zonneplan – dat inmiddels op meer dan 85.000 adressen in Nederland zonnepanelen heeft geïnstalleerd – beschikt inmiddels over een eigen praktijkopleidingscentrum. Daar bereidt het bedrijf installateurs voor om ook thuisbatterijen, warmtepompen en laadpalen te installeren.

RESCert
Ook in Vlaanderen komen er nog altijd nieuwe opleiders bij. Zo is de Vlaamse hogeschool PXL in 2021 door het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) erkend als opleidings- en examencentrum voor zonnepanelen. Wie een certificaat van bekwaamheid wil behalen voor het installeren van zonnepanelen kan daarmee voortaan ook bij de hogeschool terecht. En dat is geen luxe, want ook in Vlaanderen is de nood aan pv-installateurs groot. Doordat woningeigenaren enkel subsidie krijgen als ze hun zonnepanelen of thuisbatterij laten monteren door een installateur met een Renewable Energy Systems Certification (RESCert)-certificaat, is de vraag naar opleidingen groot.

Begin 2021 ontstond als direct gevolg een groot capaciteitsgebrek bij RESCert-opleidingen. De storm is gaan liggen doordat de opleidingsinstituten op hun capaciteit snel uitbreidden. De teruggevallen vraag naar zonnepanelen door de vernietiging van het overgangsregime van de terugdraaiende teller deed de rest van het werk. Toch ontstond gedurende de zomer extra onrust toen duidelijk werd dat de eerste RESCert-certificaten vervielen. De certificaten van bekwaamheid zijn namelijk van 7 jaar geleden, waarna de installateur die deze wil verlengen een opfriscursus moet volgen en ook een bijbehorend examen moet afleggen. De inmiddels weer aantrekkende zonnepaneelverkopen en de stormloop op batterijen maken echter duidelijk dat ook Vlaanderen de komende jaren blijvend werk moet maken van het opleiden van installateurs. Temeer omdat brancheorganisatie EV Belgium stelt dat België tot 2030 voor de installatie van laadpalen voor elektrische auto’s 8.000 tot 10.000 extra monteurs nodig heeft.

Handreiking energieopslag
In Nederland neemt de roep om een opleiding voor het installeren van thuisbatterijen inmiddels toe. Vooruitlopend op zo’n opleiding publiceert de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) begin 2022 de Handreiking Energieopslag voor de zonnepaneelinstallateur. Die wordt gelijktijdig opgenomen in de volgende editie van het Handboek Zonne-energie van ISSO.

Met een opmars van zonneboilers in het vooruitzicht neemt verder de vraag naar zonnewarmte-installateurs toe. Holland Solar werkt met IW Nederland aan een nieuwe opleiding voor zonnewarmte-installateurs; die moet vanaf 2022 minimaal 450 cursisten faciliteren. Die kunnen straks in Bergen op Zoom, Amersfoort en Groningen een opleiding volgen.

Titel voor mbo
Grote vraag is hoeveel arbeidskrachten de zonne-energie de komende jaren nodig heeft, dan wel tekortkomt. Ecorys becijferde in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) dat voor het behalen van het nieuwe Europese klimaatdoel van 55 procent CO2-reductie in Nederland tot 2030 naar schatting nog eens 23.000 tot 28.000 extra medewerkers nodig zijn. Deze banen komen bovenop de bestaande groei van het aantal banen. Terwijl de vraag naar mensen toeneemt, neemt het aanbod volgens Ecorys af. Zeker voor mensen met een technische beroepsopleiding is die spanning nu al groot en zal die verder stijgen. Het aantal mbo-studenten in de techniek neemt tussen 2020 en 2030 naar verwachting af met zo’n 24.000 mensen. Ook het aantal gediplomeerden met hbo-techniek daalt. Ecorys pleit daarom voor het beter benutten van bestaand aanbod, het vergroten van aanbod door onderwijs en het verkleinen van de mismatch tussen vraag en aanbod, bijvoorbeeld door omscholing.

De NVDE pleit ervoor de populariteit van relevante opleidingen te vergroten, bijvoorbeeld door afgestudeerde technische mbo-studenten een titel te geven. Naast deze meer dan terechte vorm van maatschappelijke waardering zou als directe prikkel voor hen het collegegeld afgeschaft moeten worden. Verder wil de belangenorganisatie dat er een omscholingsfonds komt voor mensen die hun baan verliezen.

Lees hier het volledige artikel in de Solar Magazine Marktgids Zonne-energie 2022.