Chronobiologe Marijke Gordijn strijdt voor goed licht: ‘Gezond ouder worden vergt juiste licht op de juiste tijd’

Hoewel deze ontwikkeling feitelijk net op gang komt, zijn er – met de kennis van nu – al goede producten verkrijgbaar. Dat deze wat duurder zijn, mag toepassing niet in de weg zitten volgens universitair docent, ondernemer en bestuurslid van the Good Light Group, Marijke Gordijn. ‘Het kunstlicht in de meeste kantoren en woningen ondermijnt prestaties, welzijn en gezondheid; het is tijd voor verandering en dat begint met een nieuwe bewustwording.’

Het onderzoek van Marijke Gordijn staat al ruim 30 jaar in het teken van de relatie tussen de biologische klok, slaap en licht en het belang daarvan voor het functioneren van de mens en het menselijk lichaam. Haar fascinatie voor dit werkveld begon tijdens haar studie biologie in Groningen onder professor Serge Daan. Hij publiceerde in 1984 een model dat de slaap-waakregulatie beschrijft, zowel wat betreft timing als diepte. Dat was een absolute mijlpaal in de chronobiologie, en heeft nog steeds niets aan actualiteit ingeboet.

Revolutionaire ontdekking
De kwaliteit van leven en gezondheid van mensen zijn sterk afhankelijk van het dag-nachtritme. Het functioneren van onze biologische klok is ingeprogrammeerd in alle cellen van het menselijk lichaam, waardoor ieder orgaan zijn eigen 24-uursritme kent. In de hersenen van de mens zit bovendien een kern van zo’n 20.000 cellen, ter grootte van een dunne haar. Die letterlijke biologische klok ligt net op de plek waar de oogzenuw de hersenen binnenkomt en wordt voor een belangrijk deel bijgestuurd door licht.

‘Tot voor kort dachten we dat het netvlies in je oog alleen staafjes en kegeltjes bevatte waardoor we licht en kleur zien’, vertelt Gordijn. ‘In 2002 deden collega’s echter een revolutionaire ontdekking. In het netvlies ligt nog een lichtgevoelige cel – de ipRGS. Die bevat melanopsine. Dat eiwit is met name gevoelig voor 480 nanometer, het cyaankleurig deel van het lichtspectrum, en is cruciaal voor het reguleren van het dag-nachtritme. Zo werd de kiem voor Human Centric Lighting gelegd. Je kunt spelen met het lichtspectrum om onze biologische klok meer of minder te beïnvloeden. Daarmee kun je een positieve invloed uitoefenen op onze alertheid, cognitie, slaap en werkcondities. De lichtindustrie dook erbovenop.’

Natuurlijk ritme
De Nederlander brengt zo’n 90 procent van zijn tijd binnen door, onder kunstlicht dus. Dat verstoort per definitie ons natuurlijke dag-nachtritme. Er verandert echter wel wat in technische zin; waar een lichtbron zoals een gloeilamp nauwelijks straling van 480 nanometer afgeeft, is led er doorgaans juist rijk aan. Dat wil echter niet zeggen dat het per definitie goed of slecht licht is.

‘In de basis zijn we ontzettend ongezond bezig. Dat bewijst bijvoorbeeld onderzoek onder kampeerders in de Rocky Mountains die verstoken waren van kunstlicht. Ze gingen na verloop van tijd eerder slapen en stonden eerder op; ze keerden dus terug naar een natuurlijke staat. Wat gebeurt er doorgaans in onze wereld? We zien overdag een te lage lichtintensiteit, en ’s avonds een te hoge lichtintensiteit met te veel het daglichtspectrum. Daardoor wordt onze slaap verstoord. Bevorderlijk voor ons welzijn op korte termijn en onze gezondheid op lange termijn is dat niet. Dat wordt bijvoorbeeld geïllustreerd door het feit dat mensen ouder dan 50 jaar die 6 uur of minder slapen 30 procent meer kans hebben op het ontwikkelen van dementie.  Daartegenover staat dat winterdepressie in zo’n 60 procent van de gevallen te verhelpen is door lichttherapie.’

Lees hier het volledige artikel in de juni 2021-editie van LED Magazine.