ECOCertified en Sunbiose: opofferen van waardevolle landbouwgrond voor zonneparken minimaliseren

Wageningen Environmental & Research (WEnR) – een wetenschappelijk kennisinstituut dat deel uitmaakt van Wageningen University & Research (WUR) – ontwikkelde in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een set minimale richtlijnen waarmee zonneparken een basisniveau van biodiversiteit kunnen realiseren. Het presenteerde die afgelopen februari. Tegelijkertijd werd aangetekend dat vervolgonderzoek nodig is om ze verder te verfijnen.

Kwaliteitslabel
‘Dat pakken we op in EcoCertified Solar Parcs’, aldus Alex Schotman, onderzoeker Energietransitie & Biodiversiteit bij WEnR. ‘Binnen dit project doen TNO, universiteit Wageningen, Eelerwoude, Holland Solar en NL Greenlabel samen onderzoek naar eco-certificering van zonneparken. We ontwikkelen een wetenschappelijk onderbouwde set richtlijnen voor het borgen en bevorderen van biodiversiteit en bodemkwaliteit. Wanneer projectontwikkelaars en overheden die straks hanteren, krijgen ze een kwaliteitslabel: EcoCertified Solar. Dat toont aan dat ze ecologische meerwaarde bieden in overeenstemming met de Gedragscode Zon op Land van Holland Solar.’

Handvaten
EcoCertified werd geïnitieerd binnen het Nationaal Consortium Zon in Landschap. Het kwam voort uit de gedachte dat de ontwikkeling van grootschalige zonneparken nodig is om de energietransitie te realiseren, maar dat het draagvlak daarvoor onder steeds grotere druk staat. Schotman: ‘Een van de manieren om daar wat aan te doen, is het ontwikkelen van biodiversiteit en het voorkomen van negatieve effecten op de bodem. Gemeenten streven dat ook na; willen eisen stellen op dit vlak. Maar de nodige kennis en handvaten ontbreken. Er is dus behoefte aan duidelijkheid en wij gaan die bieden.’

Complementair onderzoek
De onderzoekers van EcoCertified meten op 20 bestaande zonneparken het effect van verschillende beheerbehandelingen op planten, insecten, vogels en zoogdieren. Het effect van verschillende opstellingen van zonnepanelen op de bodem en CO₂-opslag wordt apart onderzocht. Daarmee is het in wezen een aanvulling op het al lopende project SolarEcoplus waarin dezelfde factoren worden onderzocht in nieuwe zonneparken met innovatieve opstellingen. Een van de belangrijke indicatoren voor ecologische waarde – voor de vruchtbaarheid van de bodem en indirect ook de biodiversiteit – is de hoeveelheid organische stof in de bodem (opgeslagen koolstof).

Schaduwwerking
‘Wij onderzoeken hoe we de biodiversiteit kunnen vergroten, bijvoorbeeld door het optimaal vormgeven van het beheer,’ vertelt Schotman. ‘We kijken daarbij vooral naar de effecten van maai- en begrazingsregimes. Zonneparken worden vooral ontwikkeld uit het oogpunt van maximale energieopbrengst. Zoveel mogelijk zonnepanelen leggen is echter per definitie niet in het belang van de natuur, onder andere vanwege de schaduwwerking en het effect op de waterhuishouding. In de gedragscode is afgesproken maximaal 75 procent te bedekken met zonnepanelen en te streven naar maatschappelijke meerwaarde. Daarom onderzoeken we ook welke voordelen verschillende keuzen voor de inrichting bieden, bijvoorbeeld het op hoge poten zetten van zonnepanelen, de invloed van de oriëntatie, de breedte van de tafels, meer afstand tussen de rijen en het aanleggen van een groene zoom.’

Toetswaarden
Schotman onderstreept het belang van ‘zijn’ onderzoeksproject nog eens. Bij de presentatie van een vooronderzoek met voorlopige richtlijnen is al geconstateerd dat er volop ruimte voor verbetering is. Zo kenden slechts 3 van de 25 onderzochte zonneparken een beheer dat goed is voor de biodiversiteit. ‘Niet voor niets benadrukten ze het belang nu al volgens die eerste richtlijnen te gaan werken, ook gezien het tempo waarmee in Nederland zonneparken worden gerealiseerd. Wij zijn immers nog 4 jaar bezig met onze research en het definiëren van de richtlijnen en toetswaarden voor het nieuwe kwaliteitslabel. Maar dan ligt er ook wat, zeker omdat er een groot aantal marktpartijen – 27 leden van Holland Solar – betrokken zijn en 8 provincies en Rijkswaterstaat meedenken en meefinancieren in dit project. Dat helpt straks absoluut bij een snelle acceptatie van EcoCertified Solar.’

Sunbiose
Wilma Eerenstein, eigenaar van Renergize Consultancy, is penvoerder van Sunbiose. Het doel van dit innovatieproject is de ontwikkeling van financieel haalbare en schaalbare pv-systemen met een aantoonbare meerwaarde voor de landbouw en de maatschappij.

‘De discussie over de uitrol van zonneparken in Nederland wordt soms flink opgeklopt. Momenteel wordt er maar zo’n 0,1 procent van ons landoppervlak door ingenomen. Tegelijkertijd is ruimte schaars in ons land. We willen zo min mogelijk waardevolle landbouwgrond opofferen. Dat is een van de aanleidingen voor het opzetten van dit project. Het kent een lange aanloop. In allerhande gesprekken, bijvoorbeeld met TNO en ZLTO, bespreken we al jaren de mogelijkheden van het combineren van landbouw en het opwekken van zonne-energie. Er zijn ook al interessante pilots. Binnen Sunbiose zetten we nu de volgende stap.’

Lees hier het volledige artikel ‘Grote winst mogelijk bij ecologische inpassing en combinatie met landbouw’ in de mei 2021-editie van Solar Magazine.