Werkgroep Zon op daken: stel zonnepanelen op grote daken vrij van ozb-belasting

Bovendien moeten kostenverhogende aspecten van dakgebonden zonnepaneelinstallaties, zoals bijvoorbeeld pv-carports, tijdelijk gesubsidieerd worden. Dat adviseert de onafhankelijke werkgroep Zon op daken aan het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES). De onafhankelijke werkgroep heeft een knelpuntenanalyse gemaakt en oplossingsrichtingen ontwikkeld voor de door de RES-regio’s ervaren knelpunten bij – de gewenste versnelling van – zon op daken. Daarbij gaat het enkel om zonnepanelen; zonthermische toepassingen (red. zonnewarmte) op daken maakten geen deel uit van de opdracht van de werkgroep.

Niet eerst, maar én
De werkgroep onderschrijft dat daken en andere oppervlakten zoveel mogelijk benut dienen te worden voor zon-pv en andere dubbelfuncties: ‘Zoveel mogelijk wil echter niet zeggen dat eerst alle potentieel bruikbare daken en andere oppervlakten dienen te zijn gerealiseerd, alvorens er wordt overgegaan tot grootschalige zonneparken op (landbouw)grond. Er zijn te veel knelpunten en er is voor de overheid te veel afhankelijkheid van andere actoren om de afspraken uit het klimaatakkoord in het jaar 2030 te halen zonder grootschalige pv op (landbouw)grond. Dit nog los van de vraag of daken op termijn wel voldoende potentie bieden voor opwekking van duurzame energie.’

Als maatschappelijke investeringen en opbrengsten enkel worden gezien als investeringskosten in aanleg en aansluiting van zonnepanelen en opbrengsten van de elektriciteit, dan zijn er volgens de werkgroep veel situaties waarin zon op daken het op dit moment aflegt tegen zon op (landbouw)grond. ‘Daarom is het van belang andere maatschappelijke opbrengsten mee te wegen, zoals meer draagvlak voor de energietransitie, het beschikbaar houden van grond voor andere functies en het voorkomen van aantasting van het landschap. Daar mag een hogere investering tegenover staan. Maar dit vraagt om bewuste politieke keuzes, zowel op Rijksniveau (zoals in de voorkeursvolgorde zon) als in de RES-regio's. Keuzes waarbij (maatschappelijke) investeringen worden gewogen ten opzichte van niet zo gemakkelijk in geld uit te drukken baten zoals draagvlak, zorgvuldig ruimtegebruik en een mooi landschap.’

Deel knelpunten opgelost
De werkgroep heeft gekeken naar alle vormen van dubbel ruimtegebruik en onder daken vallen daarom ook parkeerplaatsen, geluidsschermen, stortplaatsen, waterbassins en gevels. De voorkeursvolgorde zon komt volgens de RES-regio’s slechts beperkt tot zijn recht door alle belemmeringen die er zijn voor zon op daken.

De werkgroep constateert dat een aanzienlijk aantal van de knelpunten die door de RES-regio’s zijn benoemd inmiddels al zijn opgelost. Bij deze knelpunten is het zaak om vooral in te zetten op de bekendheid van de oplossingen die zijn getroffen. Voor nog niet opgeloste knelpunten heeft de werkgroep een aantal oplossingsrichtingen uitgewerkt die er vertrouwen in geven dat het realiseren van zon op daken versneld en uitgebreid kan worden.

3 soorten oplossingen
De werkgroep stelt dat er ‘Geen eenvoudige grote klappers te maken’ zijn waarmee de uitrol van zonnepanelen op daken direct versneld wordt. ‘Het oplossen van één knelpunt betekent nog niet dat alle knelpunten voor een bepaalde situatie zijn opgelost’, aldus de werkgroep. ‘Onder de tientallen aangedragen knelpunten is er weinig dat de realisatie van zonnepanelen op daken écht verhindert. Er zijn wel vele knelpunten die behoren tot de 'gedoe-factor' en waardoor een eigenaar of initiatiefnemer uiteindelijk toch niet komt tot het vol leggen van het dak met zonnepanelen.’

De werkgroep is uiteindelijk tot 10 aanbevelingen gekomen, onder te verdelen in 3 groepen: betere communicatie en informatievoorziening; voorstellen voor wijzigingen van regels, financiering en stimulering; en knelpunten waarvoor geen concrete oplossingsrichtingen worden voorgesteld.

Betere communicatie en informatievoorziening
De aanbevelingen die onderdeel zijn van communicatie en informatievoorziening zijn:

1. Intensiveer de communicatie en kennisdeling | Intensiveer de communicatie over de mogelijkheden om zon op daken en andere oppervlakten te versnellen en pas hier doelgroepgerichte communicatie toe. Deel de kennis over stimuleringsbeleid en innovaties.
2. Geef als overheden het goede voorbeeld | Maak als gezamenlijke overheden (rijk, provincies, gemeenten, waterschappen) de afspraak met elkaar dat alle geschikte daken van vastgoed en andere oppervlakten in eigendom bij de overheden in 2030 voor minimaal 80 procent een tweede functie hebben gekregen.
3. Zorg per RES-regio voor een uitvoeringsstrategie zon op daken | Maak in elke RES-regio een (aanzet tot een) gezamenlijke uitvoeringsstrategie voor zon op daken. Voer deze uitvoeringsstrategie waar mogelijk ook gezamenlijk of in groepen van gemeenten uit. Deze uitvoeringsstrategie maakt keuzes in waar en/of welke (potentiële) initiatiefnemers te stimuleren zon op dak te leggen en kiest de daarbij passende stimuleringsinstrumenten.
4. Investeer in een gebiedsgerichte, integrale aanpak gericht op ontzorging | Zorg voor een aanpak waarin per bedrijventerrein, agrarisch gebied, wijk of gebied bedrijven/vastgoedeigenaren worden gefaciliteerd in het proces om tot (energetische) verduurzaming te komen. Tevens is het een kans om op lokaal niveau energievraag en -aanbod (inclusief opslagvraagstuk) aan elkaar te koppelen. Kies hierbij voor een integrale aanpak waarin ten minste alle aspecten van het energiegebruik aan bod komen. Maak als gezamenlijke overheden geld vrij voor deze begeleiding.

Wijzigingen regels, financiering en stimulering
Om belemmeringen voor zon op daken weg te nemen, komt de werkgroep met 8 voorstellen voor wijzigingen in beleid en regelgeving, bestuurlijke afspraken, financiële instrumenten en procesgeld om enkele structurele knelpunten met bredere impact op te lossen. De aanbevelingen die voorstellen voor wijzigingen van regels, financiering en stimulering bevatten, zijn:

1. Optimaliseer bestaande regelgeving om zon op dak meer te stimuleren | Neem het energiegebruik van de gebruikers in het gebouw mee in de regelgeving over energiegebruik van het gebouw en zorg ervoor dat alle bouwwerken zon-pv ready worden gebouwd.
2. Beschouw daken als maatschappelijke ruimte en kies de beste ‘bestemming’ | Ontwikkel regelgeving waarmee wordt gestimuleerd of in specifieke gevallen wordt verplicht dat daken een (maatschappelijke) dubbelfunctie krijgen en waarbij de dakeigenaar ruimte heeft om eigen keuzes te maken voor de gewenste dubbelfunctie.
3. Voorkom bijkomende kosten die de businesscase (te ver) verslechteren | Pas als gemeenten een tijdelijke ontheffing van de onroerendezaakbelasting (ozb), bijvoorbeeld voor 8 jaar, of een groene heffingskorting toe voor grotere zonnestroominstallaties bij een dubbelfunctie (zon op ‘daken’). Stel als VNG een modelontheffing of een gewijzigde modelverordening voor de ozb op waar gemeenten (na lokale besluitvorming) gebruik van kunnen maken.
4. Zorg voor tijdelijke subsidiëring van kostenverhogende aspecten | Stel een afgebakend subsidiebedrag beschikbaar om kostenverhogende aspecten bij zon op daken tijdelijk te vergoeden. Denk hierbij aan dakconstructies met onvoldoende draagkracht (versterken dak of bijdrage in meerkosten lichtgewicht zonnepanelen), draagconstructies voor zonnepanelen bijvoorbeeld boven parkeerplaatsen of gewassen als zachtfruit, moeten vergroten van de netaansluiting om het dak helemaal vol te leggen, et cetera.
5. Stimuleer technische en systeeminnovaties die tot nieuwe oplossingen leiden | Zet in op de opschaling van technische én systeeminnovaties die vóór 2030 impact kunnen hebben op de versnelling van zon op daken én zon op andere oppervlakten.

Knelpunten zonder oplossing
Een deel van de knelpunten die zijn aangedragen rondom zon op daken, hebben betrekking op de SDE-subsidie of op de netcapaciteit. Deze knelpunten worden in andere werkgroepen opgepakt en zijn ook besproken met deze werkgroepen. Maar ook daar kunnen niet alle knelpunten worden opgelost. Met name rondom netcapaciteit zijn er grenzen aan wat in de praktijk uitvoerbaar is.

Het laatste advies van de werkgroep is om daarin een nieuwe werkgroep in te stellen voor een integrale aanpak van vraagstukken rondom netcapaciteit, benutting en opslag van pieken in zonnestroom.