Routekaart zon op water: uitrol zonnepanelen op Noordzee met vraagtekens omgeven

De Routekaart zon op water is opgesteld in het kader van een motie die de Tweede Kamer eind 2019 aannam. Die motie van D66 en CDA vraag het kabinet een routekaart op te stellen met kansen en risico’s van zonne-energie op water in Nederland.

Potentieelstudie
De routekaart is grotendeels gebaseerd op een potentieelstudie van TKI Urban Energy. Die werd in december afgerond en daarbij werd duidelijk dat het ruimtelijk potentieel voor zonnestroom in Nederland veel groter is dan tot op heden werd aangenomen.

Net als de potentieelstudie laat de routekaart zien dat er in Nederland 66.962 vierkante kilometer binnen- en buitenwateren beschikbaar is.

Acties binnenwateren
In de routekaart schrijft de minister dat er momenteel diverse acties worden ontplooid om de uitrol van zonnepanelen op kleine en grote binnenwateren te stimuleren. Zo gaan de 30 energieregio’s in de Regionale Energiestrategie 1.0 aangeven waar eventueel zonnepanelen op water geplaatst kunnen worden als onderdeel van het Klimaatakkoord van 35 terawattuur hernieuwbare elektriciteit op land. Verder werkt de Unie van Waterschappen aan een document met leidende principes voor het verlenen van watervergunningen voor drijvende zonneparken.

Voor grote binnenwateren wordt onder meer een verkenning uitgevoerd voor een pilot met drijvende zonnepanelen op het IJsselmeer. Ook wordt gekeken naar de kansen voor drijvende zonneparken op rijkswateren.

Noordzee
Minister Van ’t Wout schrijft in de routekaart dat het kabinet de ontwikkeling van zon op zee in ieder geval in de innovatiefase ondersteunt. ‘We nemen waar mogelijk en zinvol belemmeringen weg, zodat we de optie van zon op zee in de toekomst beschikbaar hebben. Op die manier creëren we de kans om zon-pv op de Noordzee (en wereldwijd) in te zetten en belemmeren we de groei naar een marktrijpe situatie zonder subsidie niet. Een kans die we zullen benutten indien dat, te zijner tijd, een maatschappelijk aantrekkelijke optie blijkt. Voor de korte termijn (de komende jaren) is het enkel van belang om grote pilots, en daaraan gekoppeld ecologisch onderzoek, mogelijk te maken.’

De rijksoverheid onderzoekt daarom of en hoe juridisch mogelijk kan worden gemaakt dat de elektriciteit die in pilots wordt opgewekt ook over het net op zee vervoerd kan worden. Dit zonder dat het interfereert met het gebruik van het net op zee door de windparken. Wanneer er pilots plaatsvinden op de Noordzee dan zorgt de rijksoverheid er verder voor dat daar ook ecologisch onderzoek naar de effecten van zon op zee bij plaatsvindt. ‘Indien de verschillende onderzoeken positief uitpakken en de technologische ontwikkeling van zon op zee een vlucht neemt, dan is een groei naar grootschalige pilots mogelijk rond 2026’, aldus Van ’t Wout. ‘Dan zou het wellicht mogelijk zijn om over 10 tot 20 jaar zon op zee als optie beschikbaar te hebben voor grootschalige opwekking van hernieuwbare elektriciteit.’

Rekening houden
‘De ontwikkeling van zon-pv op water zal rekening moeten houden met verschillende gebruiksfuncties - zoals voor drinkwatervoorziening, recreatie, visserij en scheepvaart – en de natuur- en landschapswaarden van water’, schrijft de minister in zijn conclusie. ‘Op de binnenwateren liggen er kansen voor ontwikkeling in combinatie met het streven naar meervoudig ruimtegebruik met andere waterfuncties.’

Ecologische risico’s kunnen zich volgens Van ’t Wout met name voordoen bij grootschalige afdekking van stilstaand water, waardoor negatieve ecologische effecten optreden. ‘De waterbeheerders beschikken nog niet over een toetsingskader gebaseerd op uitgebreide empirische gegevens. Waar zich dergelijke risico’s voor kunnen doen, is zorgvuldigheid geboden en is verdere kennisontwikkeling nodig. Ook voor grotere, dynamische wateren is nog weinig praktijkkennis beschikbaar waarmee de effecten van drijvende zon-pv-systemen op de ecologische waterkwaliteit voorspeld kunnen worden. Het kabinet bevordert dat overheden, waterbeheerders en marktpartijen hiervoor gezamenlijk een plan opstellen. Met name bij de Noordzee zijn er bovendien nog grote technologische vraagstukken en energiesysteemvraagstukken die een risico vormen, wil zon-pv op zee in de toekomst als optie kunnen worden meegenomen.’