Participatiecoalitie over Regionale Energiestrategieën: ontbreken combinatie zon en wind gemiste kans

Dat stelt de Participatiecoalitie in een analyse van de 30 voorlopige Regionale Energiestrategieën (RES’en). De energieplannen  dreigen volgens de Natuur en Milieufederaties, Energie Samen, HIER, Buurkracht en LSA de aansluiting met de samenleving te missen.

35 terawattuur
Als onderdeel van de afspraken in het Nederlandse Klimaatakkoord werken in 30 regio’s de lokale overheden – te weten gemeenten, provincies en waterschappen – aan het opstellen van een Regionale Energiestrategie (RES). De inmiddels opgeleverde concept-RES’en worden momenteel doorgerekend door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

De concept-RES’en dienen voor 1 juli 2021 omgezet te worden naar de RES 1.0. De doelen die worden vastgelegd in de 30 concept-RES’en zijn onderdeel van de totale Nederlandse ambitie op het gebied van duurzame energie: het opwekken van 35 terawattuur hernieuwbare energie op land in 2030.

Adviezen
Annie van de Pas, netwerkdirecteur Natuur en Milieufederaties, over de concept-RES’en: ‘De regio’s hebben hard gewerkt en de basis ligt er. Er is de komende maanden wel flink wat huiswerk te doen. De uitvoering van de RES 1.0 moet echt mét de brede samenleving. Dat is belangrijk om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen. De Participatiecoalitie, Jong RES, de Jonge Klimaatbeweging en de Klimaat en Energie Koepel blijven hier aandacht voor vragen en er met de RES-regio’s samen hard aan werken.’

De Participatiecoalitie doet hiertoe een reeks van 4 aanbevelingen. Allereerst moeten de deuren van de RES veel meer opengezet worden voor bewoners, jongeren en omgeving. Financiële participatie van omwonenden en het streefpercentage van 50 procent lokaal eigendom komen voor in bijna alle plannen. Het tweede advies is dat dit concreter moet worden, wil het niet bij goede bedoelingen blijven. Afwegingen hoe ecologische en landschappelijke waarden worden meegenomen, ontbreken of zijn niet transparant. Daarom adviseert de Participatiecoalitie om per regio tot een afwegingskader te komen voor natuur en landschap waar integraal gekeken wordt naar de kansen tussen energieopwekking en natuur en landschap. 

Tot slot pleit men voor meer afstemming tussen de RES-regio’s wanneer er belangrijke potentiële zoeklocaties aan verschillende RES-regio’s grenzen, of als er meer koppelkansen kunnen worden gevonden door samen op te trekken.

Technocratisch of politiek
‘Kijken wij door de oogharen heen met welke insteek het RES-proces is ingericht, dan zijn er 2 smaken: deze is óf heel technocratisch óf heel politiek’, schrijft de Participatiecoalitie in haar analyse. ‘In het eerste, technocratische geval, wordt onderzocht wat potentiële zoekgebieden zijn op basis van wettelijke belemmeringen, waar mogelijke warmtebronnen zijn, wat mogelijkheden zijn van zon-op-dak, of waar meervoudig ruimtegebruik kán plaatsvinden. In het tweede geval wordt de RES juist heel politiek. Bestuurders en gemeenteraden treden solistisch op, verklaren het eigen grondgebied uitgesloten voor wind- en/of zonne-energie, of zijn juist veel te ambitieus ten opzichte van mogelijk geschikte locaties.’

Voorkeur voor kleine zonneweiden
De Participatiecoalitie stelt in haar analyse dat het voor de RES-regio’s zaak is om concreet te worden en het niet alleen bij ambities te laten. ‘Ambitie is goed, maar waar moeten de beoogde zonneweiden en windparken precies terecht gaan komen? Het is ook de vraag of op (al) deze plekken realistische businesscases rond te krijgen zijn. Deze vragen zijn vaak nog niet of in onvoldoende mate beantwoord en de politieke en maatschappelijke debatten zijn nog niet gevoerd. Om de ambities uit de concept-RES’en te behalen en projecten snel ten uitvoer te brengen, is er de komende jaren flink wat werk aan de winkel. Dit zal ook veel vragen van de ambtelijke inzet.’

Optimale mix
In de tweede plaats valt volgens de Participatiecoalitie op dat regio’s veel aandacht besteed hebben aan zon en een voorkeur hebben voor kleine zonneweiden en lage windmolens. ‘De combinatie van zon en wind wordt bijna niet gemaakt. Met het oog op een optimale energiemix en het efficiënt en betaalbaar opwekken van duurzame energie is dit een gemiste kans. Het zal ook betekenen dat er veel onderstations en kabels bijgeplaatst moeten worden, met bijkomende effecten op de ruimte en het landschap en op de portemonnee van burgers. Daarnaast is het zaak om daken en andere bebouwde oppervlakte (denk aan overkapte parkeerplaatsen) vanaf 15 kilowattuur optimaal te benutten voor energieopwekking. We zien dat de benutting van dit areaal achterblijft en dat er in de RES-plannen nog te weinig aandacht voor is.’