Startnotitie Nationaal Programma Energiehoofdstructuur: Nederland krijgt energy-hubs

In het Klimaatakkoord en in het ontwerp van de Nationale Omgevingsvisie werd eerder al aangekondigd dat het Rijk een nieuw programma zal ontwikkelen voor de ruimtelijke planning van het energiesysteem: het Programma Energiehoofdstructuur. Minister Wiebes meldde daarbij eind vorig jaar begin 2020 de startnotitie van het Nationaal Programma Energiehoofdstructuur aan de Tweede Kamer aan te bieden. De minister heeft nu de daad bij het woord gevoegd.

Achtergrond programma
In een toelichtende brief aan de Tweede Kamer meldt minister Wiebes ontwikkelingsrichtingen voor het energiesysteem vast te willen leggen die van nationaal belang zijn. ‘Dit betreft onder andere nationale buisleidingen, hoogspanningstracés (vanaf 110 kilovolt), grootschalige opslag en conversiestations. Een ontwikkelingsrichting omvat geen gedetailleerde ruimtelijke reservering. Die vindt plaats in gebiedsgerichte uitwerkingen.’

Het Programma Energiehoofdstructuur richt zich inhoudelijk op 3 samenhangende deelsystemen van de energietransitie: elektriciteit, (brand)stoffen en warmte. De ambitie van het programma is tijdig te zorgen voor voldoende ruimte voor de nationale energiehoofdstructuur, op basis van een integrale afweging met andere opgaven en belangen, binnen een (inter)nationale context en waarbij een goede leefomgevingskwaliteit randvoorwaarde is. Het programma heeft betrekking op ruimtelijk beleid op land en de grote wateren en hanteert als tijdshorizon 2030-2050. Het gaat dus over het gehele Nederlandse grondoppervlak, uitgezonderd de Noordzee.

Energy-hubs
Het Programma Energiehoofdstructuur zal ook 2 nieuwe elementen bevatten. Zo zullen ontwikkelingsrichtingen worden vastgelegd in de vorm van energy-hubs voor gebieden waar grote veranderingen plaatsvinden in de vraag en het aanbod van energie. Dit kan bijvoorbeeld gaan om locaties voor aanlanding van windenergie op zee, datacentra of grootschalige elektrolyse. Netbeheerders kunnen op basis hiervan proactief investeren in de uitbreiding van de energienetten. Consequentie van het aanwijzen van energy-hubs zal zijn dat partijen die in een energy-hub gevestigd zijn, grotere zekerheid hebben op tijdige aanleg van infrastructuur. Dit zal in het kader van de Energiewet nader worden uitgewerkt.’

Een tweede nieuw element is dat ontwikkelingsrichtingen voor het gehele hoogspanningsnet, dus ook voor het spanningsniveau 110/150 kilovolt, opgenomen worden in het programma. ‘Dit spanningsniveau wordt in toenemende mate belangrijk voor het faciliteren van de Regionale Energiestrategieën. Het Rijk neemt het 110/150- kilovoltnet op in het programma en daarmee kan het Rijk in de toekomst indien nodig de ruimtelijke inpassing voor zijn rekening nemen.’

Beoordelingskader ruimtelijke afwegingen
De eerstvolgende concrete mijlpaal van het Programma Energiehoofdstructuur betreft de Notitie Reikwijdte en Detailniveau die eind dit jaar/begin volgend jaar opgeleverd wordt. Wiebes hierover: ‘Deze notitie bevat onder meer een beoordelingskader op grond waarvan ruimtelijke afwegingen plaatsvinden. Daarna volgen dan de eerste ruimtelijke voorkeursstrategieën voor 2030 en 2050. Mijn streven is dat begin 2022 het ontwerp van het programma aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. Na inspraak volgt dan in 2022 vaststelling en inwerkingtreding van het programma en zo nodig aanpassing van algemene rijksregels, zoals het Besluit Kwaliteit Leefomgeving.’