Energiehubs in Nederland: ‘We moeten nog veel leren, maar het gaat gebeuren’

Wat doet Firan?
‘Firan is onderdeel van Alliander en we zijn een specialist in duurzame energie-infrastructuur, houden ons onder meer bezig met de ontwikkeling, realisatie en exploitatie van lokale energieoplossingen. Ik ben er werkzaam als Sr. Business Developer. Toen ik hier 6 jaar geleden begon, was het al duidelijk dat er sprake was van een nieuw thema: steeds meer zaken die eerder standaard waren, zoals het vergeven van capaciteit aan nieuwe zon- en windinstallaties, konden niet meer altijd.’

Netcongestie stak de kop op…
‘En wij werkten aan oplossingen, in het begin bijvoorbeeld in de vorm van cable pooling en het trekken van een directe lijn naar een afnemer van stroom. In 2022 startte Liander een revolutionaire pilot op Schiphol Trade Park. Het eerste groepscontract voor bedrijven in Nederland was, hoewel nog niet officieel, een feit. Die bedrijven hadden ieder hun eigen aansluiting, maar deelden de vrije capaciteit en hun flexibiliteit.’

Dit was de eerste energiehub van Nederland?
‘Dat hangt af van je definitie, maar in mijn ogen wel. Ik omschrijf een energiehub als een nieuwe manier om tussen aangesloten opwek, afname en opslag onderling te verdelen en zo samen efficiënt met het net om te gaan en kosten te besparen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, bijzonder complex zelfs. Je moet dat organiseren, het vergt de juiste techniek, het moet juridisch en financieel allemaal kloppen…’

Waar staan we wat betreft deze ontwikkelingen?
‘In 2014, toen ik nog bij DNV werkte, hadden we het al over batterijsystemen in het elektriciteitsnet. Er waren ook reeds kleine projecten; een groot project van 10 megawatt was de uitzondering. Inmiddels praten we over het honderdvoudige. Het was allemaal nog heel prematuur, er moest nog een boel worden geregeld. Wat betreft energiehubs staan we denk ik op hetzelfde punt als destijds met batterijsystemen. We staan aan de vooravond van een bredere ontwikkeling en opschaling. Maar er zijn nog weinig projecten online.’

Te weinig?
‘Ik heb dat lang gedacht, maar we moeten niet onderschatten waar we in feite mee bezig zijn. We hebben het over een grote verandering, een nieuwe manier van netbeheer met bijbehorende marktordening zou je kunnen zeggen. Dit is allemaal heel spannend, zowel voor netbeheerders die een nieuwe rol moeten innemen, als voor bedrijven die met elkaar moeten samenwerken en tegelijkertijd voor een stukje afhankelijkheid van elkaar tekenen.’

Er zijn wel vele energiehubs in voorbereiding…
‘Het zijn er rond de 150, alleen al in Liander-gebied. Die bevinden zich echter in verschillende fasen, van verkenning en ontwerp tot en met realisatie en operationeel gaan. Hoe verder je opschuift in dat rijtje, hoe minder het er zijn. Dat zie je ook terug in het geringe aantal Groepstransportovereenkomsten (GTO’s) die worden ingezet bij energiehubs dat reeds is uitgegeven. En zelfs dan, hoeveel daarvan zijn daadwerkelijk geïmplementeerd?’

Er zijn nog veel hobbels te nemen?
‘We zijn er nog niet, moeten nog heel veel leren. Wat moet er exact in afspraken staan? Waar zit de aansprakelijkheid? Wat doe je met nieuwe toetreders? Hoe zit het aan de financiële kant? Er zijn zoveel vragen waarop we nog geen antwoord hebben, of slechts deels. Een gestandaardiseerd recept is er nog niet. We moeten nog heel veel leren. Maar daar zijn wel heel veel mensen mee bezig. Het gaat dus hoe dan ook gebeuren. Een aantal goede voorbeelden zijn het project MOOI EIGEN, waar we standaardtooling hebben ontwikkeld, het Kennisplatform Energiehubs en de initiatieven van Oost NL rondom dit onderwerp.’

Versnelling is noodzaak?
‘Het netcongestieprobleem is groot. Dat zit onze energietransitie en bedrijven in de weg. Netbeheerders werken heel hard aan het oplossen van dit probleem. Netverzwaring is een belangrijk middel om het net toekomstbestendig te maken, maar dat wordt bijvoorbeeld bemoeilijkt door vergunningverlening en omdat het gewoonweg veel tijd en geld kost. Daarnaast zijn er allerhande instrumenten die een efficiënt netgebruik bevorderen, onder andere diverse soorten flexcontracten, en ook energiehubs gaan daar in de toekomst wezenlijk aan bijdragen.’