Het dilemma | Zonne-energie in Europa: blijven we voor altijd afhankelijk van China?

Wat doe je in je dagelijkse leven?
‘Ik leid de afdeling Zonne-energie van Helmholtz-Zentrum Berlin für Materialien und Energie (HZB). Dat is met zo’n 250 mensen een van de grootste kennisinstituten op dit vlak in Europa. We houden ons vooral bezig met R&D aangaande nieuwe technieken – er zit nog heel veel potentieel in pv-technologie – en daarnaast ook met onderzoek op systeemniveau.’

Wat bedoel je met veel potentieel??
‘Er is nog veel winst te boeken op het vlak van efficiency, kostenreductie, recyclebaarheid van producten en gebruikmaken van grondstoffen die ruim voorhanden zijn, of waarvoor we minder afhankelijk willen zijn van China. Heb je het over een hoger rendement, dan heb je het al snel over tandems.’

Tandems hebben de toekomst?
‘Siliciumzonnecellen en -modules zijn nu de standaard. Die lopen echter tegen een harde fysieke grens aan wat betreft efficiency. Met tandems, waarbij 2 zonnecellen op elkaar worden gestapeld, kunnen we de volgende stap zetten: van een maximum van krap 30 naar boven de 40 procent efficiency. Dat betekent meer opwek per vierkante meter, minder behoefte aan materiaal en ruimte en ook verdere kostenreductie als die tweede laag niet te duur is.’

Daar werken jullie aan bij HZB?
‘We zijn heel goed in de ontwikkeling van die volgende generatie zonnecellen, staan daar ook om bekend. Zo boekten we diverse malen wereldrecords met silicium-perovskiettandems. Maar ook in de rest van Europa gebeurt heel veel op dit vlak. Of we die hier ook gaan produceren, is echter twijfelachtig vanwege de globale verhoudingen in de pv-industrie.’

De dominantie van China in pv…
‘Laten we duidelijk zijn, dat is een politieke keuze. Het motto is: laat die Chinezen maar voor ons produceren en onder kostprijs verkopen, dan kunnen wij hier onze energietransitie realiseren. Dat is te verdedigen, maar daardoor wordt wel suboptimaal gebruikgemaakt van onze onderzoekskracht. We benutten die wel op installatieniveau, lokaal dus, maar onze innovaties vinden hun weg niet naar een Europese pv-industrie, die deel van de wereldwijde miljardenindustrie pv zou kunnen zijn.’

Die is er nauwelijks…
‘En dat betekent ook dat we 100 procent afhankelijk zijn van China. Als dat de prijzen opschroeft of besluit om niet te leveren, dan heeft Europa een groot probleem, omdat pv vanwege de kosten in elk toekomstscenario een centrale rol speelt. Dat is een gevaarlijk stukje strategie, zoals we hebben gezien met medicijnen en zelfs mondmaskers tijdens de coronapandemie en olie en gas uit Rusland. In Europa zien we zonne-energietechnologie niet als een strategisch goed, terwijl zon wel een steeds groter deel van onze energiemix wordt en cruciaal is om onze klimaatdoelen te verwezenlijken.’

Europa heeft pv wel als kritische technologie bestempeld…
‘Dat klopt. Er is tevens een doel vastgelegd. In de Net Zero Industry Act (NZIA) is vastgelegd dat de EU tegen 2030 moet beschikken over 30 gigawatt aan operationele productiecapaciteit voor zon-pv – 40 procent van de eigen behoefte - inclusief de hele waardeketen. Dat is mooi, maar er wordt niet naar gehandeld op nationaal niveau waardoor we stevig achterlopen op dat doel. Kijk bijvoorbeeld naar wat er in Nederland is gebeurd met SolarNL.’

Het Groeifonds besloot de stekker te trekken uit deel 2 en 3 van de financiering van dit nationale innovatieprogramma…
‘Met SolarNL stak Nederland echt zijn nek uit, het was bijzonder moedig. Nu is dit project echter de das omgedaan. Er is dus sprake van dubbelzinnig beleid dat investeerders onzeker maakt. Je ziet een soortgelijke houding van overheden in andere landen. Zo wil Duitsland van oudsher de export van auto’s naar China niet in gevaar brengen door meer marktbescherming, bijvoorbeeld aangaande zonnepanelen uit China, en ook batterijen en omvormers overigens. Bij omvormers hebben we het direct ook over de cybersecuritycomponent van dit soort technologie.’

Europa gaat geen eigen pv-industrie opbouwen?
‘De EU wil wel, maar de sleutel ligt nu in handen van de lidstaten. Vele initiatieven, zoals die van Carbon en Holosolis in Frankrijk, MCPV in Nederland en NEW in Duitsland, zijn nog niet in volle omvang gestart. En ook het Duitse Meyer Burger hield op met de productie van zonnepanelen in Duitsland. Wij zien bij Helmholtz Zentrum Berlin ook aarzeling bij industriële partners als het gaat om starten van productie van de huidige state of the art: silicium pv. Iets anders is dat bij spin-outs. Daar is zeker belangstelling, maar dan doorgaans met grote omzichtigheid en gericht op technologie die pas over enkele jaren marktrijp is.’

Wat is de oplossing?
‘De strategie van dit moment is dodelijk. In feite concurreert onze pv-industrie nu met privaat investeringsgeld tegen staatskapitaal van China. Dat gaan we nooit redden. China, maar ook Amerika en India hebben een sterke industriepolitiek, het is iedereen voor zichzelf. In Europa hebben we altijd ingezet op een open markteconomie. Daar moet iets veranderen, en de eerste tekenen dat dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren, zijn er. Zo adviseert het European Technology and Innovation Platform for Photovoltaics (ETIP-PV), waar ik voorzitter van ben, de Europese Commissie, met name op het gebied van technologische vernieuwing. Op onze meest recente bijeenkomst werd vanuit de commissie voor het eerst openlijk voor Made in Europe gepleit, wat veelbetekenend is.’

De Sunchain vindt dit jaar plaats op woensdag 5 november in congrescentrum 1931 in Den Bosch.