Hans van Cleef: ‘Toekomstige stroomprijzen niet te voorspellen, verlies ultieme doel niet uit het oog’

Wat doen jullie bij Publieke Zaken?
‘Publieke Zaken is een advieskantoor. De focus lag oorspronkelijk op public affairs, maar we zitten daarnaast steeds meer op de inhoud. We monitoren onder meer politieke debatten en beleidsvorming, informeren klanten daarover, duiden de consequenties en helpen bij het vormgeven van hun strategie. Ik ben hoofd van de afdeling Energy Research & Strategy.’

Die richt zich op?
‘We doen bijvoorbeeld onderzoek, naar beleid op het gebied van klimaat, de energietransitie en financiële markten. We analyseren, adviseren, stellen ook dingen aan de kaak… Dat doen we onder meer voor opwekkers - traditionele en hernieuwbare-energiebedrijven - voor infrastructurele partijen en verbruikers in sectoren zoals de industrie, landbouw en mobiliteit.’

Jij geeft een minicollege over elektriciteitsprijzen op Solar Solutions Amsterdam…
‘Energie en politiek zijn zo sterk met elkaar verweven. Ik geef in dit kader vanuit Publieke Zaken diverse keren per jaar masterclasses. We gaan dan in op het tot stand komen van elektriciteitsprijzen, zowel wat betreft de korte termijn als de lange termijn waarbij geopolitieke ontwikkelingen een grote rol spelen. Die sessies duren een hele dag. Op Solar Solutions moet ik dat in een klein half uurtje doen. Dat wordt een uitdaging.’

Wat gaan de elektriciteitsprijzen doen in de toekomst?
‘Ik werkte hiervoor als senior energie-econoom bij het Economisch Bureau van ABN AMRO. Daar heb ik een belangrijke les geleerd: het voorspellen van energie- en elektriciteitsprijzen is nagenoeg niet mogelijk. Je hebt het altijd mis, en als je het wel goed hebt, is dat om de verkeerde redenen. Wat natuurlijk wel kan is het duiden van kansen en risico’s.’

Het is complexe materie?
‘Je hebt de dagelijkse hectiek van vraag en aanbod en alle factoren die dit beïnvloeden. Er wordt steeds meer zon en wind opgewekt. Fossiele kolen- en gascentrales, en in België en Duitsland bijvoorbeeld ook nucleaire centrales, worden gestaag uitgefaseerd. Het aandeel groene stroom in de mix stijgt snel. Die opwek is echter volatiel en niet te voorspellen.’

De elektriciteitsprijzen fluctueren steeds sterker…
‘In de vorige eeuw waren langetermijninkoopcontracten voor stroom de norm. Je had zekerheid aangaande de kosten. Dat is veranderd. Door de weersinvloeden op de elektriciteitsmix is de prijs steeds afhankelijker van de kortetermijnmarkten zoals de day ahead en onbalans. Ik herinner me de uitspraak van Ed Nijpels nog ten tijde van het afsluiten van het Nederlandse energieakkoord. Met het vorderen van de energietransitie zou de prijs van stroom een vrije val gaan maken, de operationele kosten van zon en wind zijn immers nagenoeg nihil. Die vlieger gaat echter niet op. Er is altijd een bodem. Bij tekorten is er nu sprake van hoge pieken, bij overaanbod van diepe dalen.’

En die geopolitieke ontwikkelingen en de prijs voor de lange termijn?
‘De mondiale spanningen lopen op. Europa streeft naar meer energieonafhankelijkheid. We willen bijvoorbeeld geen Russisch gas meer. Maar vergeet niet dat nog steeds 80 procent van onze energieconsumptie fossiel is: olie en gas. Als dat niet van Poetin maar van anderen zoals Trump komt, of wanneer we in de toekomst waterstof gaan afnemen van Saoedi-Arabië, is dat dan een vooruitgang?

Europa wil ook een eigen pv-industrie opbouwen.
‘Dat is tevens zeer wenselijk, maar volledige onafhankelijkheid van China wat betreft zonnepanelen is ook een illusie; het is wensdenken. Daarnaast moeten we, als we het over de energietransitie en stroomprijs hebben, ook naar Europa als geheel kijken. Is er bijvoorbeeld een Dunkelflauwte in Nederland, dan is dat hoogstwaarschijnlijk ook het geval in België en Duitsland. We moeten onze stroom dan uit landen met overschotten halen, bijvoorbeeld uit Zweden, Noorwegen of Engeland. De elektriciteitsprijs wordt dan fors hoger, ook in die landen zelf. Waar de export van zonnestroom sowieso een interessant verdienmodel is, zorgt dat daar nu al voor problemen.’

Wat is de oplossing?
‘Vergeet het ultieme doel niet; de temperatuurstijging van de aarde tot 1,5 graad Celsius beperken, liefst nog minder. Daarom willen we naar netto nul CO2-uitstoot in 2050. Dat raakt af en toe uit beeld door te focussen op elektriciteitsprijzen. Dat is jammer. De volatiliteit van stroomprijzen blijft, net zoals onze afhankelijkheid van andere landen, wat ook gevolgen heeft voor de kosten van energie. Dat is niet per se problematisch. Er moet een totaalpakket worden ingevuld; onder andere meer zon en wind, flexvermogen in de vorm van import en opslag, en flexibiliteit in verbruik. Dat is het hele verhaal. Wij vertellen dat, bieden marktspelers volledige informatie zodat ze een goede basis hebben voor besluiten aangaande hun beleid.’

Bezoek de seminars van de vakbeurs Solar Solutions Amsterdam van dinsdag 11 tot en met donderdag 13 maart 2025. Bestel hier gratis toegangskaarten voor de vakbeurs Solar Solutions Amsterdam met de actiecode ‘SOLARMAG’.