De zakelijke energieopslagmarkt floreert, waarbij netcongestie daar in Nederland een van de belangrijkste redenen voor is en in België de veilingen in het kader van het capaciteitsremuneratiemechanisme een grote rol spelen.
Voorland
Vlaanderen is Nederlands voorland voor wat betreft de uitrol van thuisbatterijen. Aan het einde van het eerste kwartaal van 2024 telde Fluvius al zo’n 123.500 thuisbatterijen. Daarvan werden er 52.196 in 2022 geregistreerd en 47.796 in 2023. Automatiseringsplatform 2Solar bij Sollit stelt dat in Vlaanderen bij zo’n beetje iedere offerte voor zonnepanelen ook een thuisbatterij wordt aangeboden. Daarbij zou een conversie van 50 tot 60 procent worden gerealiseerd. Daarmee is de batterij in Vlaanderen een mainstreamproduct geworden. Saillant detail is dat Fluvius desondanks nauwelijks lokale congestieproblemen ziet die veroorzaakt worden door thuisbatterijen. Sterker nog, de netbeheerder ziet thuisbatterijen zelfs als een belangrijk instrument om spanningsproblemen te mitigeren en het uitvallen van zonnepaneelomvormers te voorkomen.
Leveringszekerheid
Aan de andere kant van de grens klinken er juist veelvuldig waarschuwingen voor de risico’s van thuisbatterijen voor het stroomnet. Sterker nog, de Nederlandse netbeheerders eisen maatregelen. Enexis pleitte er in het najaar van 2024 voor om het handelen met thuisbatterijen op de onbalansmarkt te beperken, omdat de capaciteit van het laagspanningsnet beperkt is. De regionale netbeheerder wil thuisbatterijen als noodmaatregel zelfs kunnen aansturen om netuitval te voorkomen.
Liander hield een soortgelijk pleidooi en wil eveneens dat er een publiek communicatieprotocol komt. Daarbij moeten bij een gevaar voor de leveringszekerheid thuisbatterijen die ingezet worden voor handel op energiemarkten door netbeheerders op afstand bestuurd kunnen worden.
Onbalansmarkten
Liander voerde in de tweede helft van 2024 samen met Zonneplan in de gemeente Arnhem een proef uit om via automatische aansturing van thuisbatterijen het stroomnet te ontlasten. De netbeheerder hoopt zo de lokale drukte op het stroomnet te verminderen. Ook Eneco voerde een soortgelijke proef uit. De energieleverancier testte het aansturen van thuisbatterijen van de Nederlandse fabrikant Charged om het stroomnet te ontlasten en te stabiliseren.
Er zijn ondertussen steeds meer energiebedrijven die het mogelijk maken om in Nederland met een thuisbatterij deel te nemen aan verschillende onbalansmarkten. Daarmee willen ze niet alleen een hoger rendement faciliteren, maar maken ze het voor consumenten ook mogelijk om de btw op hun thuisbatterij terug te vragen, wat de kosten wezenlijk drukt.
Blijven optimaliseren
Voor de aanbieders van thuisbatterijen is het zaak om het verdienmodel voor de eigenaren de komende jaren te blijven optimaliseren en critici de mond te snoeren. De kritiek op de inzet van thuisbatterijen op de Nederlandse onbalansmarkt zwelt namelijk niet alleen aan vanuit de netbeheerders, maar ook vanuit marktanalisten. Zo zijn zij bang dat door de toename van het aantal momenten waarop regeltoestand 2 geldt, het risico bestaat dat beloofde terugverdientijden niet waargemaakt worden. Als een balansverantwoordelijke partij (brp) – zoals een energiebedrijf dat een vloot van thuisbatterijen aanstuurt – via de onbalansmarkt vermogen levert dat bijdraagt aan de balans van het elektriciteitssysteem, dan krijgt de brp daar doorgaans geld voor. Dit hoeft echter niet het geval te zijn wanneer sprake is van de zogenaamde regeltoestand 2, want bij die regeltoestand slaat binnen een kwartier een overschot om in een tekort of andersom. Geldt regeltoestand 2, dan kan het zo zijn dat een brp geen geld ontvangt, maar juist moet betalen voor het vermogen dat is geleverd. Die weet vaak echter pas achteraf – nadat een kwartier is verstreken – of er in dat kwartier sprake is van regeltoestand 2 en welke onbalansprijs daarbij hoort. De businesscase van grote energieopslagsystemen is doorgaans gebaseerd op een flink aantal verdienmodellen, de handel op diverse markten. Zo kan het risico van onbalanshandel worden beperkt. Voor de thuisbatterij is dat een stuk lastiger.
Onderzoekers van CE Delft en Witteveen+Bos stelden in 2024 zelfs dat er geen businesscase is voor thuis- en buurtbatterijen, ook niet bij de afbouw van de salderingsregeling en het eventueel afschaffen van dubbele energiebelasting. De onderzoekers adviseren daarom om thuis- en buurtbatterijen niet actief te stimuleren, maar wel om te faciliteren op randvoorwaarden als ruimtelijke inpassing en brandveiligheid. Daarnaast is het volgens hen belangrijk om netcongestieneutrale inpassing te borgen. Buurtbatterijen dienen gefaciliteerd te worden als ze een oplossing bieden voor netcongestie als oplossing achter-de-meter voor gebiedsontwikkeling.
Lees het volledige artikel hieronder in de Solar Magazine Marktgids Zonne-energie 2025.