Dwangarbeid zonnepanelen: ‘Zaken veranderen niet van de ene op de andere dag, het heeft tijd nodig’

Wat gaat de zonne-energiesector ervan merken en zullen die verbeteringen daadwerkelijk worden gerealiseerd, bijvoorbeeld op het gebied van dwangarbeid bij de productie van zonnepanelen?

Beperkte slagkracht
In een convenant voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO) maken bedrijven, brancheorganisaties, de overheid, vakbonden en maatschappelijke organisaties afspraken om het risico op misstanden in de keten in beeld te krijgen, en deze aan te pakken en te voorkomen. Het eerste Nederlandse IMVO-convenant werd 8 jaar geleden gesloten in de textielsector, met als aanleiding het instorten van de fabriek Rana Plaza in Bangladesh. In 2013 kwamen daarbij 1.134 mensen om het leven.

‘Die convenanten zijn van grote toegevoegde waarde’, aldus Anouk van Esch, die zich als beleidsmedewerker bij de SER focust op het Programma Globalisering en Verdienvermogen en de IMVO-convenanten voor de Metaal en Hernieuwbare Energiesector.  ‘Als individueel bedrijf is het lastig problemen te identificeren en al helemaal om ze op te lossen. Je hebt doorgaans zicht op een heel klein stukje van je keten, en je slagkracht om verandering te brengen is beperkt. Samen met andere stakeholders kun je wel een verschil maken. Wij willen daar als SER onze rol in pakken, onder andere door de totstandkoming en uitvoering van deze convenanten te faciliteren.’

Hete hangijzers
De Nederlandse IMVO-convenanten zijn gebaseerd op de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen en richtlijnen van de Verenigde Naties (VN) rond bedrijven en mensenrechten. De SER brengt partijen bijeen om die te vertalen naar de praktijk en in actie te komen. ‘Zo voeren we het secretariaat, organiseren we kennissessies en begeleiden we individuele bedrijven’, zegt Van Esch.

Nederland telt inmiddels 11 IMVO-convenanten die voor het grootste deel inmiddels afgerond zijn. De handtekeningen onder de meest recente, die voor de hernieuwbare-energiesector, werden maart 2023 gezet. Daarmee wordt nu ook een van de hete hangijzers in de pv-industrie collectief geadresseerd – dwangarbeid.

Mensenrechtenschending
Het belang van het uitbannen van dwangarbeid is evident en dat wordt ook politiek gezien, stelt Van Esch. ‘In de VN werd dit benoemd als een ernstige vorm van mensenrechtenschending, in onze Tweede Kamer viel het woord genocide. Binnen de jonge, snelgroeiende zonne-energiebranche is het een gevoelig thema, en een groot probleem dat alle spelers aangaat. Zo wordt zo’n 90 procent van onze zonnepanelen in China gemaakt. Een derde van het benodigde polysilicium komt uit de regio Xinjiang. Daar wonen 11 miljoen Oeigoeren. Vele doen gedwongen werk onder erbarmelijke omstandigheden, ook in de pv-keten. Dat is geen wild verhaal, er is gewoon aantoonbaar bewijs voor.’

Grote klok
Zonnepanelen waar dwangarbeid aan kleeft, is zeker geen onbesproken zaak in de zonne-energiesector. Dat benadrukt Maaike Beenes, branchespecialist IMVO, circulariteit, pv-maakindustrie en cyberveiligheid bij branchevereniging Holland Solar. ‘Er wordt zeker over gepraat. Er zijn bedrijven die hun keten onderzoeken en onder meer in gesprek gaan met hun Chinese toeleveranciers en audits laten uitvoeren. Dit soort druk vanuit de markt leidde er bijvoorbeeld toe dat een aantal Chinese zonnepaneelfabrikanten productlijnen uitbrengen zonder polysilicium uit Xinjiang. Uiteraard is alleen dat niet genoeg. Dit is echter geen issue dat je zomaar oplost. Het gaat stapje voor stapje.’

Lees het volledige artikel hieronder in de september 2024-editie van Solar Magazine.