Energiemanagement: is de consument er klaar voor?

De particuliere vraag naar zonnepanelen is sterk verminderd, terwijl het om een simpel product met een goed rendement gaat. Slim energiemanagement is veel complexer. Is de consument daar klaar voor?
‘Met een energiemanagementsysteem (EMS) kan een huishouden geld besparen en een bijdrage leveren aan het voorkomen van netcongestie. Er is dus voordeel te behalen. Daarvoor is echter wel gedragsverandering noodzaak, en dat betekent andere keuzes maken dan voorheen. Als je daarmee begint, begin je echter bij het einde.’

Wat bedoel je daarmee?
‘De eerste vraag die gesteld moet worden, is wat je nu eigenlijk wilt van de consument. Het Nederlandse elektriciteitsnet wordt steeds zwaarder belast, onder meer door het toevoegen van apparaten zoals warmtepompen en elektrische auto’s. Welke gedragingen wil je zien om dit probleem aan te pakken? Een tweede vraag is wat er nodig is om dat te bewerkstelligen, om dat einddoel te bereiken. En hoe kun je mensen dan het beste raken en in beweging krijgen?’

Geld verdienen, bijvoorbeeld door meer zelfverbruik van zonnestroom en energiehandel, is een goede motivator…
‘Dat klopt, het is een belangrijk onderdeel van het verhaal. Het is echter niet alles zoals we nu onder andere zien bij de verkoop van zonnepanelen. Het begint allemaal met bewustzijn creëren aangaande de voordelen. What's in it for me is een cruciaal element van gedragsverandering. Maar ook de invloed van het gedrag en de waardes in je omgeving is bijvoorbeeld groot. En onderschat ook de wil van mensen niet om vanuit gezamenlijkheid waarde toe te voegen.’

Het individuele belang is niet belangrijker dan het collectieve?
‘Die zijn lastig uit elkaar te houden. Heel wat mensen ontlenen hun identiteit aan hun sociale kring en het algemene belang, zoals we bijvoorbeeld zien bij mensen die intensief bezig zijn met het klimaat. Iedereen heeft zijn eigen beloning- en strafsysteem – gebaseerd op een goed gevoel creëren en pijn vermijden. Dat geldt ook ten aanzien van gebruikmaken van slim energiemanagement.’

Jullie hebben daar ervaring mee bij de Behavior Change Group?
‘We helpen organisaties en bedrijven bij meerdere gedragingen die bij een energiemanagementsysteem horen, bijvoorbeeld hoe zorg ik dat gebruik van zonne-energie meer op dalmomenten plaatsvindt of hoe verminder je energie- en waterverbruik in het algemeen.’

Je hebt het over de noodzaak van een planmatige aanpak?
‘Hoe zorg je dat consumenten de keuze voor een energiemanagementsysteem maken? Dat doe je niet door sales en de financiële voordelen voorop te zetten, wat je nu bijvoorbeeld ook bij met het naar de markt pushen van de thuisbatterij ziet gebeuren. Dat is te simplistisch. Je bereikt er slechts een beperkte doelgroep mee en dan wordt het een lastig verhaal. Wil je breed een gevoel van urgentie en commitment creëren dan moet je een gedragsstrategie maken.’

Dat gebeurt nu niet?
‘Energiebedrijven, overheden en netbeheerders maken mooie rapporten over de transitie naar een groen energiesysteem, wat er allemaal nodig is om die te doen slagen. Een strategie aangaande gedragsverandering, van consumenten en bedrijven, komt daarin echter nooit aan de orde. Dat is een gemiste kans.’